210 milyar dolar
Türklerin yurtdışındaki iddiası varlık büyüklüğü
Türkiye’de, 2008’den bu yana AKP hükümetleri tarafından yurttaşların bilhassa yurtdışındaki varlıklarını kayıt altına almayı ve gelir elde etmeyi hedefleyen, temelde vergi affı olan 6 “varlık barışı” uygulamaya sokuldu. 7186 sayılı Kanun’la yürürlükte olan sonuncusuyla ilgili mühlet yılsonu dolacak. Türel ve etik açıdan tenkit konusu olan bu düzenlemelerin, ayrıyeten sonuçlarıyla ilgili bilgiler sağlıklı formda ortaya çıkmıyor.
Cumhuriyet’in sorularını yanıtlayan EY Türkiye Vergi Ortağı Abdulkadir Kahraman, öncelikle şu vurguyu yaptı:
“Varlık barışları başlı başına sorun. İki ucu keskin bıçak. Ayrıyeten ne kadar bildirim yapıldığı ve vergi geliri elde edildiği konusunda bilgi yok. Şu kadar varlık kayda alındı demek bile sıkıntı. Hatta hükümetler bile her barış sonrası, ‘bu son barış, bir daha yapmayacağız’ açıklaması yapıyor. Başarılı bir varlık barışından kelam edilemez. Neden? Zira vergi afları, ‘adaletsiz ve eşitliğe aykırı’. Bu karşıtlık kolay onarılamaz.”
Pragmatik yaklaşım
Anayasaya uygunluğu bile tartışmalı vergi aflarının mali hukukta tenkit konusu olduğunu hatırlatan Kahraman, “Çünkü vergi afları hatalıyı ödüllendiriyor, ödevini yerine getireni cezalandırıyor. Vergisini beyan edip bir nedenle ödeme vadesini geçirip sonra faizi ile ödeyen mükellefi bile ‘uyumsuz’ sayan vergi düzenlemeleri ortamında, aflar vergi adaletini öldürüyor” dedi. Buna rağmen hükümetlerin bu tıp aflara pragmatik baktığını, bilhassa yurtdışı varlıklarla ilgili vergi aflarının gelişmiş ve gelişen ekonomilerde görüldüğünü söyledi. Ayrıyeten bilhassa 2000’li yıllardan sonra vergi cennetlerine karşı yürütülen gayret de süreci etkiledi. Ülkeler, vergi afları ile hem ek gelir hem mükellefe 2017 prestijiyle başlayan ‘otomatik bilgi değişimi öncesi’ beyaz sayfa açma fırsatı verdiler.
Varlık barışının bir diğer nedeni olarak “OECD Ortak Raporlama Standardı”na ahengi gösteren Kahraman, bununla “otomatik bilgi değişimi”nin yürürlüğe girdiğini belirtti.
Yatırım zorlaşıyor
“Bu düzenlemelerle ‘banka gizliliği’ devri sona erdi. OECD ve AB ‘vergide şeffaflık’ düzenlemesi olan bu standartlara uymayan ülkeleri ‘gri yahut kara listelere’ alıyor. Bu ülkelere yatırım yapmak zorlaşıyor.” Kahraman’a nazaran Türkiye, bu aflarla ‘otomatik bilgi değişimi’ne tabi bireyler için ‘köprüden evvel son çıkış’ imkânı sunuyor. Kahraman ayrıyeten, varlık barışında yer alan yüzde 1’lik vergi için de şu yorumu yaptı: “Başta Hazine’nin bütçe açığı nedeniyle gelir muhtaçlığı. Oburu bir OECD ve G20 ülkesi olarak Türkiye’nin vergisiz bir varlık barışı yahut affını hem iç hem dış basına anlatmadaki zorluklar.”
SONUÇLARI BELİRSİZ
2008 yılındaN bu yana, yalnızca tıpkı yıl uygulamaya giren ve 5811 sayılı Kanun’la düzenlenen varlık barışının sonuçları Gelir Yönetimi Başkanlığı tarafından internet sitesinde açıklandı. Bu düzenlemeyle 48.3 milyar liralık matrah elde edilirken, ödenmesi gereken vergi ise 1.6 milyar lira olarak hesaplandı. 2013’teki barışın sonuçlarıyla ilgili ise devrin Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, 69.8 milyar liralık varlık beyan edildiğini, buna 1.4 milyar lira vergi tahakkuk ettirildiğini açıklamıştı. Yaklaşık 1.5 yıl evvelki 7143 sayılı Kanun’la da 17 milyar liralık beyan geldiği TBMM’deki bütçe görüşmelerinde söylenmişti.
‘YURTİÇİ’ KAYIT DIŞININ TESCİLİ
Uygulamadaki dahil, birtakım varlık barışları yurtiçi varlıkları da kapsadı. Bunun kayıt dışılığın tescili manasına geldiğini ifaden eden Kahraman, “Diğer manası ise ekonomik kriz nedeniyle borca batık hale gelen yahut güç durumda olan işletmelere özkaynak sağlamadır” dedi.
Kahraman’ın verdiği bilgiye nazaran düzenleme ile yurtiçinde olan lakin işletmenin yasal defterlerinde görünmeyen, işverenin cebinde yahut kasasındaki para, altın, döviz, menkul değer ve öteki sermaye piyasası araçları ile taşınmazlar 31 Aralık’a kadar vergi dairesine bildirilecek. Bu varlıklar vergi matrahının belirlenmesinde dikkate alınmadan defterlere işlenecek. Böylelikle, yurtiçinde olan lakin daha evvel üzerinden vergi ödenmemiş varlıklar işletmelere vergisiz konup ileride vergisiz çekilebilecek. Buna nazaran örneğin bireyler yüzde1 vergi ödemesiyle ortalama yüzde 30-35 vergi tasarrufu yapabilecek.
