İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı (AFAD) Sarsıntı Dairesi Başkanlığı Türkiye’de 1900 ile 2019 ortasındaki son 119 yılda meydana gelen zelzelelerle ilgili istatistikleri paylaştı. Sartısıntıların neden olduğu afetlerde büyük kayıplar yaşandığını ortaya koyan AFAD Sarsıntı Dairesi’nce hazırlanan bilgilere nazaran; Kuzey, Doğu ve Batı Anadolu fay çizgilerindeki zelzele neslinde bulunan Türkiye’nin çeşitli kentlerinde 1900 ile 2019 tarihleri ortasında can kaybı, ağır hasar yahut yıkıma neden olan 240 sarsıntı meydana geldi. Son 119 yılda 4.0 ile 7.9 ortasında değişen büyüklüklerde ise 13 bin 687 sarsıntı meydana geldi. Bu zelzelelerde 86 bin 456 kişi hayatını kaybetti, 603 bin 131 yapı ise ya yıkıldı ya da ağır hasar gördü. Yüzlerce hayvanın da telef olduğu Türkiye’de 1900 sonrası meydana gelen değişik büyüklükleri gösteren zelzele haritasında ise afetin yıkıcı tesiri görülüyor.
HER YIL CAN KAYIPLI 2 DEPREM
Belirtilen tarihlerdeki bilgilere nazaran, her yıl can kaybı ya da hasara neden olan 2 zelzele meydana geldi. Yeniden istatistiklere nazaran, büyüklükleri 4.0 ile 4.9 ortasında her dört günde bir, 5.0 ile 5.9 ortasında ayda iki, 7.0 ile 7.9 ortasında her altı yılda bir ve 6.0 ile 6.9 ortasında her yıl iki zelzele meydana gelme mümkünlüğü bulunuyor.
Türkiye’de can kayıpları ve büyük yıkımlarla sonuçlanan büyük zelzeleler ise şöyle:
İSTANBUL 1509 DEPREMİ
Marmara Denizi’nin Adalar yakınlarında Osmanlı periyodunda 10 Eylül 1509 yılında meydana gelen, İstanbul ile etrafının 40 gün boyunca sallandığı belirtilen ve Kıyamet-i Suğra (Küçük Kıyamet) olarak isimlendirilen 7.2 büyüklüğündeki zelzelede 130 bin kişi öldü, bin 70 yapı yıkıldı.
İSTANBUL 1719 DEPREMİ
İstanbul ve etrafında hissedilen 24 Mayıs 1719’da meydana gelen, büyük hasara yol açan zelzelede çok sayıda konutla birlikte cami ve hamamlar yıkılırken, Mihrimah Sultan Mescidi ile medrese kubbelerinde çökmeler, Yedikule ve Ahırkapı ortasındaki sur ve burçlarda ise hasarlar meydana geldi. Bu zelzele, İzmit’te de hasara yol açtı.
İSTANBUL 1766 DEPREMİ
İstanbul’da yeniden Osmanlı periyodunda 22 Mayıs 1766’da meydana gelen ve artçılarla 3 ay sürdüğü belirtilen zelzelede çok sayıda meskenle birlikte ortalarında Fatih Sultan Mehmed’in inşa ettirdiği Fatih Mescidi’nin de bulunduğu birçok cami yıkılırken, Baruthane, Kapalıçarşı, Surlar, Saraçhane, Tophane, Yeniçeri kışlaları ve Topkapı Sarayı’nda ise hasarlar oluştu.
İSTANBUL 1895 DEPREMİ
İstanbul’da 10 Temmuz 1894’te meydana gelen ve geniş alanda hissedilip, büyük hasara yol açması nedeniyle ‘Büyük hareket-i arz’ olarak anılan zelzelede, Eminönü ve Fatih’teki yapılar ile Kapalıçarşı yıkılırken, Yalova ve Adapazarı da etkilendi.
ERZİNCAN 1939 DEPREMİ
Erzincan’da 27 Aralık 1939’te meydana gelen ve 116 bin dolayında yapının yıkıldığı 7.9 büyüklükteki sarsıntıda 33 bin kişinin hayatını kaybetti, 100 bin kişi de yaralandı.
ERBAA 1942 DEPREMİ
Tokat’ın Erbaa ilçesinde 1942’de 7 büyüklüğündeki zelzelede 3 bin kişi hayatını yitirdi.
LADİK 1943 DEPREMİ
Samsun’un Ladik ilçesinde 26 Kasım 1943’te meydana gelen 7.6 büyüklüğündeki zelzele, Taşova’dan Ilgaz’a kadar uzanan yerleşim yerlerinde hissedildi. Bölgedeki binaların yüzde 75’inin yıkıldığı zelzelede yaklaşık 2 bin 300 kişi hayatını kaybetti, 5 bin kişi de yaralandı.
VARTO 1966 DEPREMİ
Muş’un Varto ilçesinde 1966’da 2 büyük zelzele meydana geldi. Birincisi 7 Mart’ta meydana gelen sarsıntıda 14 kişi hayatını yitirirken, 75 kişinin yaralandı. 19 Ağustos’ta meydana gelen ikinci sarsıntıda ise yaklaşık 2 bin 400 kişi öldü, bin 500 kişi ise yaralandı.
MURADİYE 1976 DEPREMİ
Van’ın Muradiye ilçesinde 24 Kasım 1976’da meydana gelen ve 10 bine yakın yapının hasar gördüğü 7.5 büyüklükteki sarsıntıda yaklaşık 3 bin 840 kişi hayatını kaybetti, 500 kişi ise yaralandı. Zelzelede enkaz altında kalanların yanı sıra yağmur ve karla birlikte sıfırın altında 17 dereceye kadar düşen güçlü havada donarak ölenler de kayıtlara geçti.
GÖLCÜK 1999 DEPREMİ
Kocaeli’nin Gölcük ilçesi merkezli 17 Ağustos 1999’da saat 03.02’de meydana gelen Richter ölçeğine nazaran 7.4 büyüklüğündeki zelzelede resmi kayıtlara nazaran Kocaeli başta olmak üzere Yalova, Sakarya, İstanbul, Bursa, Bolu, Zonguldak ve Eskişehir’de toplam 18 bin kişi öldü, 20 binden kişi yaralandı. Marmara Bölgesi ile Ankara ve İzmir’e kadar geniş alanda hissedilen 45 saniye süren sarsıntıda binlerce yapı yerle bir oldu.
DÜZCE 1999 DEPREMİ
Düzce’de 12 Kasım 1999’da meydana gelen 7.2 büyüklüğündeki sarsıntı, Ukrayna’dan da hissedildi. 30 saniye süren sarsıntıda 710 kişi hayatını kaybetti, 2 bin 678 kişi ise yaralandı.
VAN 2011 DEPREMLERİ
Van’da merkez üssü Tabanlı ilçesinde 23 Ekim’de 7.2, Edremit’te 9 Kasım’da ise 5.6 büyüklüklerinde 2011’de meydana gelen 2 zelzelede 644 kişi ömrünü yitirirken, bin 966 kişi yaralandı. Zelzele nedeniyle çok sayıda yapı da yıkıldı.
