Toprağa gömülen hayaller

Çiftçi de ırgat da artık ektiğinden biçtiğinden umduğunu bulamıyor.
Bu sene olur umuduyla varını ağırı tohuma, mazota, gübreye yatıran çiftçi Bekir de Alirıza da kilometrelerce uzaktan mevsimlik emekçi olarak yollara düşen, bu yıl tahminen çamaşır makinesi, buzdolabı alırım diye, mevsimlik emekçi Yazgı ile Cemile’nin umutları da tarlada son buluyor. Türkiye’nin en büyük tarım alanlarından Elbistan Ovası’nda son yıllarda yaşanan kuraklık ve devletin tarımda izlediği yanlış siyasetler nedeniyle birçok çiftçi toprağı terk etmek zorunda kalıyor. Elbistan Ovası’nda 7 binin üzerinde çiftçi bulunurken bunların yalnızca 5 bin 300 faal tarımla uğraşıyor, öbürleri ise bu işte artık ekmek kazanamadıkları için ya tarımı bıraktı ya da diğer bölümlere geçti, tedbir alınmazsa bölgede artık tarımla uğraşacak kimse kalmayacak.

Tarımda kalanlar da Mahzuni Şerif’in Elbistan ile ilgili söylediği türküsündeki üzere “Emeğim var yeniden de derdim yatar sinede, Umut gelen senede” deyip elindekini avucundakini mazota, gübreye, tohuma traktöre yatırıyor. Tarım yapılan köylerin neredeyse boşaldığı Elbistan’da çiftçinin ve mevsimlik çalışanların meselelerine tanıklık ettik.
1 milyon 500 bin dekar ekilen dikilen toprağa sahip Elbistan Ovası’nın 350 bin dekarında sulu tarım yapılıyor. Bölgede yağışların yetersizliğinden ötürü son 3 yıldan beri kuraklık yaşanıyor.

Çiftçinin önünü açın
Elbistan Ziraat Odası Lideri Mehmet Ali Bulut’un verdiği bilgilere nazaran, bölgede hububat rekoltesi yıllık 200-220 bin ton civarlarında, lakin sulama sorunu çözülse, yıllık hububat rekoltesi 800-900 bin tona çıkabilir. Sulu bir yerde dekara 600-700 kilogram buğday alınırken kıraç toprakta bu sayı 100-200 kilograma kadar düşüyor.

Bulut, Elbistan’ın bundan evvelki yıllarda daima göç alan bir yer olduğunu lakin son yıllarda göç verdiğini, bilhassa köylerin boşaldığını anlatarak “Devletimiz köylüyü çiftçiyi tarlada tutamazsa tarım üretimimiz azalıyor, besin bölümünde enflasyon yüksek çıkıyor. Biz, çiftçiler olarak üretmek istiyoruz, inadına üretmek istiyoruz. Devleti yönetenlerin çiftçinin önünü açması gerekiyor. Çiftçi ürettiğinin karşılığını alamıyor” dedi. Yalnızca bir mahalledeki çiftçilerin aylık 600 bin TL elek-trik parası ödediğini kaydeden Bulut, bu masrafların altından kalkılmasının mümkün olmadığını, GAP bölgesine yakın olmalarına karşın Elbistan’ın GAP kapsamında olmadığını, o yüzden daha değerliye elektrik kullanmak durumunda kaldıklarını lisana getirdi.

Köylünün cürmü ne?
Bölgede uygulanan tarım sigortaları TARSİM’i de eleştiren Bulut, randıman ve kuraklık sigortasında ilçe bazlı uygulama var. Halbuki köyler ortasında neredeyse 80 kilometre uzaklık var. Bir köyde kuraklık olmuşsa, randıman düşükse ilçe geneline bakılıyor. 3 yıldır bunun değiştirilmesini istiyoruz. “Çünkü bize deniyor ki köy bazlı bilgi yok. Yalnızca TÜİK’te ilçe bazlı bilgiler var. Tespitler bu doğrultusunda yapılıyor. Lakin benim köyde kuraklık olmuş Elbistan’ın öteki köyünde olmamış, benim ziyanımı kim ödeyecek? Ben sigortamı yapmışım, lakin boşuna. 2018’de 13 köyde kuraklık raporu tuttuk. Devletin bir kurumu kuraklık var dedi, öbür bir kurumu da kuraklık yok dedi. Kuraklık raporu tutulan bölgelerde Elbistan’ın yerinin büyük kısmını kapsıyor. Bu yerlerin yüzde 80’i kuraklığa girmiş. Bu karışıklığın giderilmesi gerekiyor” tabirlerini kullandı.
“Kuraklık bizim bahtımız mi?’ diyen Lider Bulut, “Havadan bakan kişi, Elbistan’da kıraç arazi yok der. Ancak biz, bir dönüm yer sulayamıyoruz. Elbistan Ovası’na barajlardan bir damla su akmamış bir kolum kesilmiş pancarı özelleştirmişsin bir kolumu kesmişsin. Elbistan Şeker Fabrikası özelleştirildi, pancar ekimi yüzde 25 düştü. Haydi fabrikayı sattınız; en azından fabrikanın parasını barajlarımıza harcayın kurak topraklarımız suya kavuşsun” dedi.

Gübresi, mazotu farklı dert

Elbistan Ovası’nda hangi çiftçiyle konuşsanız adeta bin ah işitiyorsunuz. Yıllardır çiftçilik yapan Bekir Karagöz, gübresi farklı sıkıntı, mazotu başka keder, tohumu farklı kaygı diye başlıyor kelama. Karagöz, “Geçen yıl 800 TL’ye aldığım gübre şu anda 2 bin 600 TL. Geçen yıl 900 TL olan buğday bu yıl 1300 TL. Gübrenin fiyatı üçe katlanmış benim buğdayın fiyatı yalnızca yüzde 20 artmış. Samanın kilosunu 15 kuruşa sattık. Daha hangi sorunu anlatayım. Daima umut gelen senede diyip ekiyorum, lakin artık umut da tükeniyor. Daima cepten yiyoruz. Mesela devlet mazot dayanağı veriyor; dönüme 11 lira, ben dönüme 50-60 liralık mazot harcıyorum. Dönüme 40 kilo gübre atıyoruz en aşağı 150 TL demek bu, devletin verdiği takviye 5 lira, bunun neresi takviye, hangi yaraya merhem olur ki bu oran?” diye keder yandı.
Bu yıl buğday ve arpa ektiğini anlatan Karagöz, TARSİM’i de eleştirerek, “TARSİM benim tarlamda dönüm başına 245 kilo buğday olacak diye garanti verdi, fakat bendeki rekolte 180 kilo oldu. Köy bazlı bakmadıkları için artık ortadaki 65 kiloyu kim ödeyecek? Ben TARSİM’e 2 bin 500 TL para ödeyeceğim. 9. ayda ödemeyi yapmazsam beni icraya verecek” sözünü kullandı.

Evin yüzünü görmüyorlar

Evet Elbistan’da üretici kaygılı dedik ya; bir dokunsak bin ah işitiyoruz dedik ya, kilometrelerce uzaktan gelecek kışı geçirecek düzgün para kazanırız umuduyla gelen emekçilerin sıkıntıları daha da büyük. Onların tarla bağ, bahçe işleri en az 6 ay sürüyor. Bu da çocukların okul yüzü görmemesi demek. Şanlıurfa’dan Elbistan’a gelmeden evvel Kader’i olsun, Cemile’si, Mahmut’u olsun Evvel İzmir’e gidiyor üzüm toplamaya, kış ortasında Antalya’ya seraya, sonra Ankara’ya soğana, Elbistan’a nohut biçmeye, oradan Hatay’a pamuk toplamaya… Birçok vakit kendi meskeninin yüzünü dahi görmüyorlar…Çadırlarda başlayan ve tahminen de çadırda bitecek bir ömür… Tarlaya giderken de, çadıra dönerken de en büyük yük bayanda. Sabah erken kalkıp o gün tarlaya gidecek yemeği hazırlayacak evvel bayan; çocuğu doyuracak, çadırda bakacak kimse yoksa kendisiyle tarlaya götürecek. Akşam karanlık çöktüğünde tarladan geldiğinde yemek yapmak onun işi, çocukları yıkamak, ekmek açmak, çamaşır yıkamakda.
Urfa’dan Elbistan’a nohut ve hayvan yemi olarak kullanılan culban hasadına gelen Mukadderat, en küçüğü 5 aylık en büyüğü 4 yaşında olan 3 çocukla tahminen bir çamaşır makinesi alırım umuduyla gece gündüz demeden 35-40 derece sıcağın altında çalışıyor. 5 yıldır evli olduğunu fakat konutunda çamaşır makinesi, buzdolabı dahi bulunmadığına işaret ederek Kendimi bildim bileli mevsimlik emekçi olarak çalışıyorum. 20 gündür Elbistan’dayız. Ben ve eşim çalışıyoruz. İkimizin burada kazanacağı para 5 bin TL’yi bulmaz. Şayet buradan Antalya’ya portakal toplamaya gitmezsek, kazandığımız parayla kışı geçirmek durumundayız” diyor.

Tarlaya mecburuz
Tarladan gelip ekmek yapmak, çamaşır yıkamak durumunda kalan Baht, en yorucu işin de çamaşır yıkamak olduğunu söylüyor. Hatta çamaşır makinesini o kadar ulaşılmaz görüyor ki, eşim sigortalı bir iş yapsa 1-2 ayda çamaşır makinesi alabilir miyiz, diye soruyor. Mukadderat, “5 yıldır evliyim daha meskenin yüzünü görmemişim. Urfa’ya gidip aç kalacağımıza mecburen tarlaya gidiyoruz” diye bitiriyor kelamlarını.

Cemile şimdi 28 yaşında ve 7 çocuk annesi. “Ömrümüzce hoş bir gün görmemişiz ki” diyor. 14 yaşında evlenen Cemile, “Başka iş öğrenmemişiz, mevsimlik tarım personelliği yapmazsak aç kalırız. Öbür nereden para getireceğiz. Evlendiğimden beri tarladayım. İnsan kimi zorlukları artık kaldıramıyor. Benim çocuklardan birinin beyninde sorun var, gözleri tam görmüyor. İstanbul’a doktora götürdük. 3 ay hastanede kaldık. Okuma yazmam yok. Tabip bana bir reçete verdi, git bu ilaçları al diye. Ancak ben bilmem ki bir yeri, okuma-yazmam yok, benim kabahatim ne? Evet, her şeyi çocuklarımız için yapıyoruz, buralardan kazandığımız parayla kışı geçiriyoruz. Tarlaya erken gittiğimiz için birden fazla vakit çocuklar eğitimden uzak kalıyor diye keder yanıyor.