Belçika’da bir mahkeme, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nden birtakım çocukların alıkonulması ve kaçırılması savları nedeniyle, bir yetimhane hakkında soruşturma yürütüyor. Ülkeye götürülen çocukların kimsesiz oldukları söylendi. Birtakım aileler çocukları evlat edindi. Lakin yıllar sonra, iki gazetecinin araştırması ve DNA testleri çocuklardan kimilerinin gerçek ailelelerinden koparıldığını ortaya çıkardı.
Gemena Köyü, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin başşehri Kinşasa’nın yüzlerce kilometre kuzeyinde. Halkın birçok geçimini, tarımdan ve balıkçılıktan sağlıyor. Başkaları ise marangoz ya da dükkan işletiyorlar.
34 yaşındaki terzi Abdula Libenge, Mayıs 2015’te çocuklarını başşehir Kinşasa’ya, “tatil kampı” olduğunu düşündükleri bir aktifliğe yollayan dört aileden birinin babası.
Çocukları hiç geri dönmedi. Avukatları olmadığından ve yetkili makamlardan yardım göremediklerinden yapabilecekleri tek şey beklemekti.
Libenge kızının ortadan kaybolmasından iki yıl sonra, hiç beklemediği bir ziyaretle neler olduğunu anladı.
Belçikalı gazeteciler Kurt Wertelaers ve Benoit de Freine, ülkelerindeki bir soruşturmanın, aslında yasadışı bir evlat edindirme faaliyeti olduğundan şüpheliydi.
İki gazeteci skandalı nasıl ortaya çıkarttı?
Belçikalı savcı, Belçika’da evlat edindirilen birtakım Kongolu çocukların anne ve babalarının aslında hayatta olduğunu düşünüyordu.
Ve iki gazeteci bu anne ve babaları bulmak için yola düştü.
BBC Belçikalı gazeteciler Kurt Wertelaers (solda) ve Benoit de Freine Başkent Brüksel’de başlayan araştırmalarıyla, Abdula Libenge’nin Gemena’daki atölyesine ulaştılar.
Libenge, gazetecileri içeriye alıp, kızının bir fotoğrafını gösterdi.
Gazetecilere “Kinşasa’ya gittiği gün çekildi. Çok memnundu. Bizim asla Kinşasa’ya gitme bahtımız olamazdı. Uçak biletine verecek paramız yoktu. Lakin o bu bahtı yakalamıştı ve onunla gurur duyuyorduk” dedi.
Üç kız ve bir erkek çocuğunun küme halinde çekilen birkaç fotoğrafından biriydi. Yaşları 2 ile 4 ortasında değişiyordu.
Fotoğraflardan birinde, bir gençlik tertibinde çalışan genç bir adam vardı. Kelamda tatil kampının çocuklara eşlik etmesi için gönderdiği vazifeliydi.
Libenge “Elimizde tek kalan bu fotoğraf ve bu ayakkabı” dedikten sonra, gazetecilere küçük, beyaz bir bale ayakkabısı gösterdi.
Bir öbür konutun önünde de Suriye Moyumbe, göz yaşları içinde bekliyor, gittiğinde küçük bir bebek olan ve şimdi konuşamayan kızının fotoğrafına sarılıyordu.
Gazetecilere, “Kocamın ailesi, çocuğu o tatile yolladığım için beni suçluyor. Bunu asla yapmamalıydım. Lakin hepimiz büyük bir fırsat olduğunu düşündük” dedi.
Wertelaers ve De Freine Brüksel’e dönüp, topladıkları delilleri savcıya sundu, sonra Gemena’ya dönüp, DNA örnekleri topladılar.
Her şey, birbiriyle örtüşüyordu.
Kinşasa’daki Tumaini yetimhanesi kapandı.
Belçika ve Kongo vatandaşı avukat Julienne Mpemba, şu anda konut mahpusunda ve yetimhanenin başı olarak kendisine yöneltilen suçlamalarla karşı karşıya.
Avukatı George Balon Peri, müvekillinin suçlamaları kabul etmediğini ve sav edilen cürümlerin işlendiği Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde rastgele bir kovuşturmaya bahis olmadığını vurguladı.
Perin BBC’ye yaptığı açıklamada, oburlarının hem Belçika hem de Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde suçlamalarla karşılaştığını belirtti.
‘Çocukların yeni ailelerine darbe’
Belçika’da haber birer birer çocukları evlat edinen ailelere bildirildi.
Bazı aileler daha evlat edinme sürecinde dertlerini lisana getirdiklerini ve aldıkları bu haberin kaygılarını doğruladığını anlattı.
Adının açıklanmasını istemeyen bir baba “Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin ününü bildiğimizden çok korkuyordum. Lakin evlat edindirme ajansı bizi sahiden buna gerçek yönlendirdi ve her şeyin yasal olduğu teminatını verdi” diyor.
“Duyduğumuzda yüzümüze tokat yemiş üzere oldum. Bu daima duymaktan korktuğum şeydi. Artık kendi dertlerime rağmen, bir çocuk çalmış oldum” diye de ekledi.
Bir anne de, telaşlarını her lisana getirdiğinde ajansın bunları gidermeye çalıştığını anlattı. Sonra bir gün, evlatlık kızı artık biyolojik ailesinden bahsedecek kadar Fransızca öğrenmişti:
“Bir kezinde, ona masal okurken ‘Sen benim anneciğim değilsin, anneciğim’ dedi.”
“Hemen bilgi verdim lakin dikkate almadılar. Ben de, buraya gelmeden evvel kendisine bakan birinden bahsediyor diye düşündüm. Ancak hayır, annesini anlatıyordu.”
Belçika’da haber birinci duyulduğunda 4 çocuk kelam konusuydu. Şimdiyse, başka 15 çocuğu evlat edinen aileler DNA sonuçlarını bekliyor.
Farklı ülkelerden çocuk evlat edinmek neden riskli?
Çocuk evlat edinen 3 ailenin avukatı Georges-Henri Beauthier “İşlerini tam yapmamış olan beşerler, mali ya da öbür bir biçimde bundan çıkar sağlamış beşerler olabilir” diyor.
“Bu insanların hepsini kollektif bir kabahat örgütü olarak görmelisiniz, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Belçika’da çok uygun organize olmuş durumdalar.”
Uluslararası evlat edinme: Gerçekler ve kurallar
- Ülkeler ortası evlat edinme İkinci Dünya Savaşı’dan sonra süreksiz bir insani tahlil olarak ortaya çıktı
- 1980’li yıllarda, aykırıları bunun kârlı bir sanayiye dönüştüğünden şikayet etmeye başladı
- 1993’te, memleketler arası bir kontrat yürürlüge girdi: Çocukların Korunması ve Ülkelerarası Evlat Edinme Konusunda İşbirliğine Dair Lahey Mukavelesi
- Evlat edinilen çocuk alan tüm ülkelere, bu mukaveleye imza atma zaruriliği getirildi
- Bu cins evlat edinmeler “çocuğun çıkarları ve temel haklarına” hürmet duyularak yapılmalı
- Çocuk gönderen daha fazla sayıda ülke mukaveleye imza attı. Demokratik Kongo Cumhuriyeti ise bunlardan biri değil
Çocuk müdafaa uzmanı Nigel Cantwell’e nazaran bu olaylar sık görülüyor:
“Demokratik Kongo Cumhuriyeti örneğinde de görüldüğü üzere, Lahey Sözleşmesi’ne taraf olmayan bir ülkeden çocuk evlat edinmede bir tıp anarşi var. Son yıllarda bu örnekler güzelce arttı: Haiti, Guatemala, Vietnam, Kamboçya. Liste çok uzun.”
Cantwell, yetimhaneler de dahil aracıların yasal düzenlemeye gereksinimi olduğunu ve hatta mümkünse süreçten dışlanmaları gerektiğini söylüyor.
“Parayı kazanan onlar. Parayı denetim edemezseniz, yolsuzlukları da denetim edemezsiniz.”
Çocuklara ne olacak?
Çocukların geleceği konusundaki kesin kararı, bir Belçika aile mahkemesi verecek.
Cantwell, “Vakalar tek tek el e alınır fakat aslolan çocuğun ne dediği olmalı. Çocuğun fikrini almadan, çocuk için neyin en düzgünü olduğuna karar veremeyiz” diyor.
Olayın bütün tarafları için bir sonraki adım sıkıntı olacak ve Beauthier çocukları evlat edinen ailelerin kendilerini buna hazırladığını söylüyor:
“Bu benim çocuğum, onu bırakamam diyebilecek bir insani refleks var. Lakin bu durumda bu kabul edilemez ve müvekillerim bunu büsbütün anlıyor.”
Bir çocuğu evlat edinen bir baba içinse, bütün bunlardan çıkacak âlâ bir sonuç yok:
“Gerçekten kendimize soruyoruz, bu çocuk için en güzeli ne olur? Ve bu soruya karşılığımız yok. Fakat hakikaten bir cevap yok. Bu öyküde hepimiz kaybedeniz.”
Gemena’da ise Abdula Libenge’nin kızının geri döneceğine dair pek umudu yok.
“Biliyorum, beşerler Belçika’da kalmasının daha güzel olacağını söylüyor. Bilmiyorum, tahminen de o denli. Lakin bunun kararını vermek öbür kimseye düşmez. Ve bizim hiç kelam hakkımız olmadı.”
