Sınır tanımayan tohumlar

Buğday Derneği ve Feriköy Ekolojik Pazar’ın kurucularından grafik dizayncı Lalehan Uysal’ın tohum fotoğrafları standı, Oxford, Gaziantep, Adana ve Düzce’den sonra İstanbul’da “Kurda, Kuşa, Aşa… Ve Göze” ismiyle Cihangir’deki Ark Kültür’de açıldı. Bugün kendisini “Tohum Gözlemcisi” olarak tanımlayan Uysal bir sergiden öte iklim değişikliğine ayna tuttuğunu belirterek “Tohum hudut tanımaz” diyor.

Neden tohum?
Çünkü çocukların, patateslerin nerede yetiştiklerini bilmediğini fark ettim. Sonra yalnızca çocukların değil, biz büyüklerin de fark etmediğini gördüm. Tohumlar küçücük, fakat içinde büyük bir dünya barındıran pahalı bir cevher. Babaannem ağaç tohumları, anneannem zerzevat tohumları, annem çiçek tohumları saklardı. Tohum bana nazaran bayan simgesi de bir yandan… Üreme ve üretkenlikten de yola çıkarsak bence tohum anne karnındaki bebekle tıpkı şey. Büyüleyici! Benim oyuncaklarımdı küçükken. Yediğimiz meyvenin çekirdeğini o denli kolay çöpe atmazdık, saklardık. Hepsinin inanılmaz öyküleri var. “Çekirdeği oyalı” ismiyle anılan karpuz çekirdeğini gördükten sonra tabiatın mücevheri bu tohumun varlığına kayıtsız kalmak benim için çok zordu. Daha da fazlası olduğunu tohumlara “yakından” baktıkça gördüm. Sözgelimi pervane tohumlar var, hudut tanımadan ülke dolaşıyor. Ortaya çıkardığım şey de bir sergiden öte gözümüzü açmak. Ben stant değil, gözümüzü açıyorum. Tohumlar var oluşun yok olmayacağına umut kaynakları.

‘Sergim iklim değişikliğinin aynası’

“Gözümüzü açıyorum” sözünüzü biraz açabilir misiniz?
Yediklerimizin, sahip olduğumuz ömür zeginliğinin farkında olmamız gerektiğini söylüyorum. Bir avuç tohumla ekimi azalmış bir buğday çeşidini çoğaltabiliyoruz. Aslında farkında olunmasını istediğim şey tohumdan çok daha öte bir şey. Tohum çok büyük bir bedel, o kıymeti fark ettiğimizde daha büyük pahaları de fark edeceğiz.

Dünyanın karşı karşıya kaldığı iklim krizi tohumu tesirler mi?
İklim değişikliğinden en çok etkilenen tarım olacak! Gördüğünüz üzere sıcak soğuk, kış yaz ortasındaki hudutlar karıştı. Bazen hiç yağmur yağmıyor, birden çok yağmur yağıyor. Sergimdeki tohumlara bir fotoğraf gözüyle değil, bir “değer” olarak bakıp iklim değişikliği şartlarında fotoğrafladığım üzümü bulamama ihtimalimize bakıp diğer bir şey yapmış görüyorum kendimi. Evet, benim standım iklim değişikliğinin aynasıdır. “İklim değişikliğinde bunları göremeyebilirsiniz” diyor stant. Dünya küçücük bir kızın, Greta Thunberg’in davetini nasıl duymuyor?

Sizce ne yapılabilir?
Küçük örgütlenmeleri çok hakikat buluyorum. Yöresel örgütlenmelere muhtaçlık var. Köy kahvesine gittiğiniz vakit, çiftçinin yaşadığı kasabaya, bir yaylaya gittiğiniz vakit tohum bulursunuz. Zira bu küçük örgütlenmeler kendi içerisinde bir ağ oluşturmuşlar. Bu paylaşımı büyük ölçeğe taşımak gerekiyor. Mahallî tohumların kayda alınması değerli. Anadolu’nun klasik muhafaza yolları kayıplarımızın büyük olmamasının nedeni. Bu usulleri sürdürmemiz kural. Lakin pahalarını bilirsek tohumlarımızı kaybolmaktan kurtarabiliriz. Tohumları kurtarmak da yetmiyor, zira iklim değişikliği kurtardığımız tohumu yeşertecek mi? Yaşatacak mı? Kaybettiğimiz tohumları tekrar bulmak, tahminen üretimlerini sağlamak lakin tüm bunlardan evvel galiba en büyük sorunumuz iklim değişikliği.

Bundan sonra ne yapacaksınız?
Bütün dünyanın tohumlarının fotoğrafını çekme fırsatım olmasını çok isterim. “Dünyanın Tohumları” standı yapmayı çok isterim. Dünyayı bu tohum standıyla dolaşmayı çok isterim. Tohumların hudut tanımadığını düşünürsek, modellerimin de tohum olduğunu düşünürsek, galiba ben de onların peşine takıldığımda hudut tanımıyor olacağım. Doğayı ve tohumları koruyorum üzere büyük bir kibrim yok, ancak küçük tohumlarla büyük hayallerim var!