Plastik poşetler 1 Ocak tarihinden itibaren marketlerde para ile satılmaya başlandı. O devir dayanak bulduğu kadar reaksiyon de çeken ve etraf sıhhati için yapıldığı söylenen uygulamadan şad olanlar kadar, bu poşetlere para ödemek istemeyenlerin sayısı da epey fazla. Bu durum müşterileri davranışlarına da yansıyor.
Vatandaşlar kasada para ile satılan poşetlerden almak yerine manav reyonlarında fiyatsız verilen ince poşetlerden çok sayıda alarak eserlerini bu poşetlere koyuyor. Marketlere yapılan poşet satışları da bu durumu dayanaklar nitelikte.
ÜCRETLİ POŞET YERİNE YENİ ÖNERİ
Poşetleri fiyatlı yapmak yerine marketlerde kullanılan poşetleri getirenlere yüküne nazaran belirli bir fiyat ya da alışveriş puanı verilmesi gerektiğini savunan Eroğlu, “Bunlar marketlerin dışında ayrılmış alandan toplanıp geri dönüşüme kazandırılsaydı herkesin mutlu olduğu bir uygulama olurdu. Hem marketler müşterileri sayısını arttırır hem vatandaş geri getirdiği torba için alışveriş puanı kazanırdı. Ayrıyeten sokak toplayıcılarının koşulları uygunlaştırılarak etraf de korunmuş olurdu. Fiyatlı poşet uygulamasının yükü altında kalan dar gelirli vatandaş bu türlü bir uygulamanın en büyük destekçisi olurdu.” dedi.
Vatandaştan alınan 25 kuruşun 10 kuruşunun marketlere bırakılmasının da uygulamadaki büyük bir yanlışlık olduğunu söyleyen Eroğlu, “Çevrenin korunması için hazırlanan bu türlü bir uygulamanın kimsenin gelir kapısı olmaması gerektiğini düşünüyoruz.” sözlerini kullandı.
BAKANLIĞA YENİ TALEPLER
Konu ile ilgili talep ve teklifleri bakanlığa ilettiklerini belirten Lider Eroğlu, yönetmelikte değişmesi istenen 6 temel başlığı şöyle sıraladı:
“MEVCUT YÖNETMELİK ZİNCİR MARKETLERE NAZARAN HAZIRLANMIŞ”
1. Mevzuatta; meyve-sebze şarküteri reyonları ve eczanelerde verilen ince poşetler için çift kat 15 mikron kalınlığı aşmayacak denmiş. Halbuki AB mevzuatında tek kat 15 çift kat yani poşetin tüm kalınlığı için 30 mikron sonu getirilmiş. Zati daha ince bir poşet üretilse bile kullanılması mümkün değil. Mevcut yönetmelik bu haliyle zincir marketlere nazaran hazırlanmıştır ve ülkemiz gerçeklerinden uzaktır. Örneğin yakın vakitte karpuz devri gelecek. Bizim mevzuatımızın talep ettiği üzere tek kat 7,5 mikron bir poşet ile değil karpuz, yarım kilo domates bile taşımak mümkün değildir.
Ayrıca en değerli nokta poşet sinema halinde üretilirken teknik olarak her alanda eşit kalınlıkta olamayabilir. Bakanlık denetçilerinin poşetlerin kalınlığını nasıl ölçeceği de bu noktada değerlidir. Hali hazırda elle ölçüm yapan mikrometre ile dijital mikrometre farklı sonuçlar verebilmektedir. Bu nedenle mevzuata mikron konusunda artı-eksi yüzde 10 tolerans getirilmelidir. Hali hazırda zincir marketlerin teknik şartnameleri de bu biçimdedir. Bu haliyle mevzuatın bu hususu AB’de olduğu üzere tek kat 15 mikron olacak formda değiştirilmeli, kavram karmaşası yaşamamak ismine mikron konusunda bizim mevzuatımız da tek kat tarifini kullanmalıdır. Ayrıyeten mevzuatta kapsam dışında kalan yerlerin tanımı de detaylandırılmalıdır. 15 mikron altı poşetlere boyut sınırlaması getirilmemeli, gereksinimlere nazaran boyut ve ebatlarda üretim yapılabilmelidir.
“50 MİKRON ÜSTÜ KAPSAM DIŞINDA TUTULSUN”
2. Avrupa Birliği’nde tek katı 15-50 mikron ortası kalınlıktaki plastik poşetler için fiyat zorunluyken, 50 mikronun üzerindeki poşetler kapsam dışında tutulmaktadır. Buradaki hedef tek kullanımlık olmayan kalın çok kullanımlık poşetlerin kapsam dışı tutulması ve sanayiye ziyan vermemektir. Düzenlemenin mantığı tüketimi azaltmaksa aslında 50 mikron üstü kalın poşetlerde gereksiz ve çok kullanım kelam konusu değildir. Mağazalarda müşteriye gereksinimi kadar poşet veriliyor. Hazır giysi, şahsî bakım, elektronik üzere kesimlerdeki zincir mağazalar müşterilerinden 25 kuruş poşet fiyatı talep etmektense kağıt poşet kullanmaya yönelecek, bu da iki dal ortasında haksız rekabet yaratacaktır.
“DOĞAL GEREÇTEN ÜRETİLENLER FİYATSIZ OLMALI”
3. Mevzuatta, biyobozunur özellikteki biyoplastiklerle ilgili rastgele bir düzenleme yapılmaması da kıymetli bir başka eksiklik. AB’deki mevzuat uygulamasında tabiatta altı ayda kendi kendine kaybolan biyoplastikler bu kapsamın dışında tutulmuştur. Türkiye’nin ihracat pazarı ve rakibi olan Avrupa ülkeleri biyoplastik kullanımını teşvik etmektedirler. Bu sebeple kelam konusu materyallerle üretilen poşetler de fiyatsız olmalıdır. Hakikaten bu poşetlerin mısır nişastası ve kenevir üzere doğal gereçlerden üretilip, tabiatta resen kaybolduğu göz önüne alınmalıdır. Mevzuata eklerken biyobozunur biyoplastik tarifine da dikkat edilmelidir. EN 13432 standardını sağlayan yüzde 100 doğal materyalden üretilmiş poşetler bu mevzuat kararları dışında değerlendirilmeli ve fiyatsız olmalıdır.
“200 METREKAREDEN KÜÇÜK YERLER MEVZUAT DIŞINDA BIRAKILSIN”
4. Toplam satış alanı 200 metrekareden daha küçük satış noktaları bu mevzuat kapsamının dışında sayılmalıdır. Hem tüketiciyi, hem üreticiyi hem de küçük esnafı korumak ismine bu unsurun koyulması değerlidir. Aslında 2018’de yayınlanan Ambalaj Atıklarının Denetimi Yönetmeliği’nden evvel yürürlükte olan yönetmelikte satış noktaları bu biçimde tanımlanmıştı.
Ayrıca bu mevzuatın gayesi tüketimi azaltmaktır, bu usul 200 metrekarenin altındaki bakkal, büfe, tuhafiye, pastane vb. yerlerde muhtaçlık kadar poşet satış vazifelisi tarafından verilmekte süpermarketlerde olduğu üzere muhtaçlıktan fazla alınmamaktadır. Ayrıyeten bu hususun koyulması denetlenemeyecek küçük yerlerde kayıt dışılığı ve ülkemizin vergi kaybını önlemek için gereklidir.
“GEÇİŞ SÜRECİ 2019 SENE SONA KADAR UZATILSIN”
5. Elinde stok olan üretici firma ve satış noktaları için bir geçiş süreci ve modeli kurgulanmalıdır. Şu an itibariyle perakendeciye satılmış poşetler için mevzuatta son kullanım tarihi olarak 31 Mart 2019 verilmiş olup perakendeciler bu tarihe kadar stoklarını eritemedi. Bu sebeple ellerinde kalan poşetleri üreticiye iade edeceklerini belirtmektedirler. Tekrar perakendecilerin satın aldığı yahut kati sipariş verdikleri zerzevat meyve reyonunda kullanılan ince poşetler yeni mevzuattaki çift kat 15 mikron standardını sağlayamadıklarından bu poşetlerde perakendeciler tarafından iade edilmek istenmektedir. Üretimleri önemli oranda düşecek olan firmalara bir de hali hazırda satmış olduğu poşetin iade yükü bindirilmemeli ve tahlil olarak 31 Mart tarihinde sona eren geçiş mühleti 2019 sene sonuna ertelenmelidir.
LOGO MALİYETİ
6. Mevzuatta marka sahibi logolarının poşet yüzey alanının yüzde 20’sini geçmeyecek formda basılması zaruriliği kesime çok önemli oranda klişe maliyeti getirecektir. Halbuki 25 kuruşa satılan poşetin 10 kuruşu satış noktasına bırakılmadığında yüzde 20 kısıtlaması koymaya gerek kalmayacak poşet üreticileri de klişe maliyetinden kurtulacaktır. Böylelikle bu 10 kuruş Etraf Bakanlığına kalarak “Plastik Geri Dönüşümünü Destekleyen Projelerde” kullanılabilecektir. Ayrıyeten logo kullanımı yalnızca plastik poşetlere değil, kağıt, bez vs. tüm başka alternatiflere getirilmelidir. Bu haliyle tüketicide öteki gereçleri tabiata atabiliriz algısı oluşmakta etrafa ve geri dönüşme bir katkı sağlanmamaktadır. Buradaki temel görüşümüz baskılı eser isteyen satış noktaları için sıfır atık logosunun kullanılması baskısız eser alanlar için bu zorunluluğun kaldırılmasıdır.
YÜZDE 75 AZALDI
Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum 1 Ocak’tan itibaren başlatılan uygulanın akabinde plastik poşet kullanımında yüzde 75 oranında azalma olduğunu söylemişti.
