Türk edebiyatının ünlü şairlerinden Orhan Veli Kanık, 13 Nisan 1914’te, klarnet ustası Mehmet Veli Kanık ile Fatma Nigar Hanım’ın birinci çocukları olarak, İstanbul Beykoz’da dünyaya geldi.
Bugün Orhan Veli’nin 74’inci mevt yıl dönümü. Ruhu şad olsun.. Şairin Anlatamıyorum şiiri son vakitlerde en çok okunan ve paylaşılan şiirlerden oldu.
Çocukluk yıllarını İstanbul’da geçiren şair, eğitim hayatına 1921’de Akaretler’de bulunan Anafartalar İlkokulu’nun ana sınıfında başladı ve sonra Galatasaray Lisesi’nin birinci kısmına geçti.
İşte o şiir…
Öğretmeni sayesinde keşfedilen bir şair
Kanık, 1925’te babasının Cumhurbaşkanlığı Bando Şefliği’ne tayini nedeniyle ailesiyle birlikte Ankara’ya taşındı. Burada ise Gazi İlkokulu’na giden Kanık, bu yaşlarda edebiyata ilgi duymaya başladı ve ilgisini birinci olarak öğretmeni Sedat Beyefendi fark etti.
Sedat Bey’in daima yazmaya teşvik ettiği Kanık’ın çocukluk yıllarında kaleme aldığı ”Çocuk Dünyası” isimli birinci hikayesi, bir mecmuada yayınlandı.
“Anneme” isimli birinci şiiri ise Balıkesir’de çıkan “Gençler Yolu” mecmuasının, 15 Mayıs 1929 tarihli 6’ncı sayısında yer aldı. Kanık, orta tahsilini 1932’de yatılı olarak okuduğu Ankara Gazi Lisesi’nde tamamladı.
“Orhan Veli Öldü”
Şair Ece Ayhan’nın Orhan Veli’nin akabinde yazdığı “Orhan Veli Öldü” yazısını hatırlayalım.
Garip Akımı
Gençlik yıllarında Ankara Erkek Lisesi’nin yayın organı “Sesimiz” mecmuasında de çalışmaları yayınlanan Kanık’ın, birinci şiirlerinde Necip Fazıl Kısakürek’in tesiri görüldü. Lise yıllarında Şair Melih Cevdet Anday ve Oktay Rifat ile arkadaş olan Kanık’ın bu arkadaşlığı edebiyat mesleğinin başlangıcı oldu.
Aynı şekilde şiirler yazan Kanık, Anday ve Rifat’ın bu üsluplarının “garip” bulunması üzerine, ortaya koydukları yeni şiir anlayışlarına “Garip” ismini verdi.
36 ayşında vefat etti
Bu süreçte öğretmenleri ortasında yer alan ünlü şair Ahmet Hamdi Tanpınar başta olmak üzere, Halil Vedat Fıratlı ve Yahya Saim Sinanoğlu’nun takviyesini alan küme, yeni şekillerini “Garip” başlığı altındaki bir bildiri ile “Varlık” mecmuasının 1 Aralık 1939 tarihli 154’üncü sayısında açıkladı. Daha sonra küme, 1941’de “Garip” isimli şiir kitabını okuyucuyla buluşturdu. Bu yapıtta Orhan Veli’nin 24, Oktay Rıfat’ın 21, Melih Cevdet Anday’ın ise 16 şiiri yer aldı.
İilk şiirlerinin ana teması
İlk şiirlerinde Mehmet Ali Sel imzasını kullanan ve aşk, hasret, çocukluk anıları üzere temaları ele alan Kanık, 1933’te İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İdeoloji Kısmı’na kaydoldu. Daha sonraki yıllarda buradaki tahsilini yarıda bırakan usta şair, 1935’te bir müddet yardımcı öğretmen olarak çalıştı.
1936-1942 yılları ortasında, PTT Genel Müdürlüğü Telgraf İşleri Reisliği Milletlerarası Nizamlar Ofisi’nde memurluk yapan Kanık, 1942’de Gelibolu’nun Kavak köyünde piyade yedek subayı olarak askerlik misyonunu yerine getirdi.
Memurluk hayatı…
Terhis olduktan sonra 1944’te Ankara’ya dönen Kanık, Ulusal Eğitim Bakanlığı Çeviri Ofisi’nde memur olarak kısa bir müddet çalıştı. Bu misyonu sırasında “MEB Dünya Edebiyatlarından Tercümeler” serisinde Fransızcadan çeviriler yaptı. Daha sonra periyodun Ulusal Eğitim Bakanı Reşat Şemsettin Sirer’in idaresine ahenk sağlayamayarak 1947’de memurluktan istifa etti.
Sonraki yıllarda geçimini müelliflik ve çevirmenlik yaparak sağlayan Orhan Veli Kanık; “İnsan”, “Ses”, “Gençlik”, “Küllük”, “İnkılapçı Gençlik”, “Demet”, “İşte ve Aile” üzere devrin tanınan kültür sanat mecmualarında manzume ve düz yazılar kaleme aldı. Mehmet Ali Aybar’ın çıkardığı Hür ve Zincirli Hürriyet gazetelerinde, 1947’de yarı siyasal değinmeler ve tenkitler de kaleme alan Kanık, 1 Ocak 1949’da Ankara’da “Yaprak” mecmuasını 28 sayı boyunca çıkardı. Kanık, 1948’de ise bir müddet, “Ulus” gazetesinde, “Yolcu Notları” başlığı altında makaleler yazdı.
Orhan Veli Kanık, geçirdiği beyin kanaması sebebiyle 14 Kasım 1950’de Cerrahpaşa Hastanesi’nde vefat etti ve Aşiyan Mezarlığı’na defnedildi.
Yenilikçi fikirlerin savunucusu
Türk edebiyatı tarihinde yenilikçi fikirlerin birinci savunucularından biri olan Kanık, şiirin ölçü, uyak üzere kalıplardan ve kurallardan bağımsızlaşarak yazılabileceğini savundu.
Yazı ve şiirlerinde hicivsel bir üslupla mizah ögelerinden yararlanan Kanık, daima olarak kendini ve kalemini geliştirmeye çalıştı. Kanık, yapıtlarında ağır sanat sözleri, kalıplaşmış benzetmeler yerine, daha kolay ve yalın olan halk lisanı kullanmayı benimsedi.
Eserleri farklı lisanlara çevrildi
Çocuk öyküleri yazan La Fontaine ile Nasreddin Hoca hikayelerini şiirsel forma dönüştüren Kanık’ın kıymetli yapıtlarından kimileri İngilizce, Fransızca, Rusça ve Yunanca üzere lisanlara çevrildi.
Şiirlerinde bilhassa İstanbul’a olan hayranlığını lisana getiren Kanık’ın Oktay Rıfat ve Melih Cevdet Anday’la birlikte çıkardığı “Garip”, daha sonra yalnızca yalnız kendi şiirlerinin yer aldığı, 1945’te yayımlanan “Garip”in yanı sıra “Vazgeçemediğim”, “Destan Gibi”, “Yenisi” ve “Karşı” isimli şiir kitapları yayınlandı.
Düzyazı, tenkit ve kıssalar de yazan usta şairin, ortalarında “Bir Kapı Ya Açık Durmalı Ya Kapalı”, “La Fontaine’in Masalları”, “Scapin’in Dolapları” ve “Fransız Şiiri Antolojisi” olmak üzere toplam 12 çeviri kitabı bulunuyor.
Ergül Tosun
Kitap sayfası için bağlantı:
