Pera Müzesi Genel Müdürü Özalp Birol ile sanattan, kültür siyasetlerine, müzecilikten futbola uzanan keyifli bir sohbet yaptık. “Emanetçisi olduğumuz kültür mirasını korumak ve gelecek nesillere aktarmak en kıymetli misyonumuz” diyen Birol, bilhassa de şeffaflığın ve hesap verebilirliğini altını çiziyor
– Pera Müzesi’nin 15. yılı olacak gelecek yıl. Böylesi yıldönümlerinde özel etkinlikler, kutlamalar yapılır genelde. Var mı sizin de bu türlü planlarınız gelecek yıl için?
İstanbul Bienali’nin ana yerlerinden biri olarak, bir paydaş olarak kapılarımızı tekrar bienale açacağız. Bienal bitince gerisinden fotoğrafın 180 yıllık serüvenine ışık tutan, Engin Özendes’in küratörlüğünde ve kendi sanatkarlarımızın yapıtlarından oluşan çok güzel bir fotoğraf standı hazırladık. Yaklaşık 2 yıldır üstünde çalışıyoruz. Lepke üzere bir ustanın Marsilya’dan Fransa’dan yola çıkıp ta Ortadoğu’ya kadar uzanan bir seyahat esnasında değişik duraklarda çekmiş oldukları fotoğraflar var. Bunlar fotoğraf tarihinin başlangıç evresinin kıymetli etkinliklerinden sayılıyor. Bu sefer tıpkı noktalara biz kendi sanatkarlarımızı göndererek onlara 21. yüzyıl gözüyle o coğrafyaları yorumlatmaya çalıştık, onların gözünden. Fotoğraf sanatkarı dostlarla ve Engin Hanım’la el ele verip ince ayar yapıyoruz şu anda.
– Türkiye’den sanatkarlar, değil mi?
Tabii, Lale Perim’den tut Murat Germen’e kadar, hepsi zımba üzere, A Kadrosu. Ayrıyeten Türkiye-Rusya Federasyonu bağlantıları bağlamında Tretyakov Galerisi’yle bir işbirliği geliştirmeye çalışıyoruz. Biraz kısa devirli bir proje oldu, biz genelde bu çeşit stant projelerimizi 2 yıl öncesinden en az ele alıp net bir buçuk yıl-bir yıl en az çalışarak yaparız. Lakin burada daha sıkıştırılmış bir durum kelam konusu oldu. Burada daha çabuk hazırlanmak durumunda kaldık, Türkiye-Rusya Federasyonu kültürel münasebetlerine bizim de bir katkımız olsun, çorbada tuzumuz olsun diye. Doğal bunlar biraz göreceliydi birebir vakitte zira bir taraftan da şunu düşünüyorum; Bir Parajanov standı yaptık, her ne kadar Erivan’daki Parajanov Müzesi’nden getirdiğimiz yapıtlarla bu sergiyi kurmuş olsak da aslında Parajanov, SSCB devrinde Rusya’dan yetişmiş Gürcü-Ermeni kökenli bir sanatçıydı. Münasebetiyle biz aslında Rusya sorununa daha evvelce eğilmiş olduk bir manada Parajanov standıyla, lakin artık 2019’dan çıkarken de şayet şartlarda bir değişiklik olmaz ise Tretyakov Galerisi’nden 19. yüzyıl sonu 20. yüzyıl başı, klasikten çağdaş periyoda geçiş Rusya’sı sanatkarlarının seçilmiş yapıtlarından oluşan çok güzel bir stant üzerinde çalışıyoruz. Bu söylediğim fotoğraf standıyla Tretyakov standını eşzamanlı olarak aralık ayından itibaren sanatseverlere sunup 15. yılımıza da bu sergilerle gireceğiz. Ondan sonra da yürüyeceğiz doğal.
‘Şeffaflık ve hesap verebilirlik’
– Geçenlerde bir haber çıktı; Topkapı Sarayı’ndaki kimi yapıtların Çamlıca’daki yeni caminin altındaki bir müzede sergileneceği haberi… Bu haberi okuyunca ne düşündünüz?
Öncelikle şeffaflık ve hesap verebilirlik çok kıymetlidir diye düşünüyorum. Artık Topkapı Sarayı, Osmanlı İmparatorluğu’nun hafızasının çok kıymetli bir kısmı, büyük bir kültür varlığı; binaları başka paha, o binalarda teşhir edilen, oradaki depolarda yer alan materyel başka bir paha. İkisi birlikte dayanılmaz bir şey! Artık oradan birtakım materyelin Çamlıca Camisi’nin altında inşa edilecek olan bir müzeye taşınması çok önemli bir sorumluluk. Olayın ayrıntısını bilmiyorum lakin çok uygun denetim edilmesi lazım. Zira spekülasyona neden olabilecek kayıplar, eksilmeler, ya da ilgili materyelin ziyan görmesi üzere konular kelam konusu olabilir. Kurulan yeni müzenin konservasyon şartları nedir, bilmiyoruz. Tahminen çok düzgündür, bilmiyorum. Hasan Bülent Kahraman değerli bir insandır, çok istikametli, donanımlı bir insandır. Bunları kesinlikle dikkate alacağını ve değerlendireceğini düşünüyorum açıkçası. Siyasi birtakım kahırlar ya da zorlamalar olur mu, bilmiyorum; olmamasını diliyorum. Ben kültüre ve sanata kıymet veren, insanımızı bunlarla buluşturabilecek güzel niyetli ve nitelikli aktifliklerin her vakit yanındayım. Fakat bakın altını çiziyorum, âlâ niyetli ve nitelikli… Yani sırf bir bienale alternatif getirebilmek ismine bienal yapmak üzere değil. Bu gerçek bir yaklaşım değil, bunun doğal olması lazım. Ve bunu yapan insanların da, kurumların da şeffaf ve hesap verebilir olmaları gerekiyor.
‘Yeditepe Bienali’ni beğenmedim’
– Yeditepe Bienali’ni görme fırsatınız oldu mu?
Oldu. Beğenmedim. Bunu da İstanbul Bienali’ne konut sahipliği yapıyoruz ve İKSV ile bağlarımız çok âlâ olduğu için söylemiyorum, yanlış anlaşılmasın. İKSV’yi her vakit aziz fiyatım lakin elbette bir öteki kurum da yeşerebilir, onların da aktiflik yapma hakkı vardır. Ancak bunu, siyasi bir meydan okumayla, “Onlar yapıyor, biz de yapalım” formunda değil, nitekim yapılması gerektiğini düşünüyorsanız, ülkemiz kültür ve sanatına yeni ışıklar tutacağına inandığınız işleri çıkarabiliyorsanız ve bunları dünya ölçeğinde gerçekleştirebiliyorsanız yapmalısınız.
‘İNŞAATA DEĞİL KÜLTÜRE YATIRIM’
– Sizin konumuzdaki şahıslara ‘culture maker’ (kültür yapan diye çevirebiliriz dilimize) deniyor. Bu bağlamda sizce ülkemizde kültür açısından nelerin eksik ya da yanlış olduğunu düşünüyorsunuz? Ya da siz, Özalp Birol, kendi misyonunuzu nasıl tanımlıyorsunuz?
Bir sefer devlet siyasetleri, ya da hükümetin hayata geçirmekle yükümlü olduğu kültür siyasetleri bağlamında ülkemizin çok kuvvetli olmadığı kesinlikle. Zira siyasete bağlı olduğu vakit bu sorunlar, iktidarın bu husustaki yaklaşımı bu husustaki belirleyici öge oluyor. Fakat bir öbür açıdan baktığımızda da şu cins problemlerimiz var: Nitelikli insan yetiştirmek ya da yetişen nitelikli insanları hakikat alanlarda istihdam etmek ve bu alana dünya ölçeğinde bütçe ayırmak. Bizim bu mevzularda önemli düşüncelerimiz olduğu muhakkaktır. Örneğin ülkenin kültüre ayrılan bütçesine bakıldığında binde yarım olarak gördüğünüz bütçe diyelim ki hiç olmazsa binde teğe, ikiye çıkarılsa çok önemli bir fark olacak… Biz inanılmaz bir zenginliğin üstünde oturuyoruz. Ama bunları âlâ kullanmak, konservasyona, gerçek onarıma sadık kalarak kullanmak, fakat bunları yaptıktan sonra da mucibince turizme açarak buradan bir gelir temin etmek, nitekim ülke iktisadına çok önemli katkılar sağlayacakken biz daha bilinen sanayi kollarına odaklanarak ya da inşaat bölümüne odaklanarak oradan para kazanmaya çalışıyoruz. Bekçisi, emanetçisi olduğumuz bu kültür mirasına olabildiğince uygun bakmamız ve hem gelecek jenerasyonlara hem de tahminen bizden sonra gelecek medeniyetlere olabildiğince güzel teslim etmemiz lazım. Bu bir vazife, bir misyondur.
Devamı yarın…