Getty Images
İngiltere’de, eski Dışişleri Bakanı ve Londra Belediye Lideri Boris Johnson, iktidardaki Muhafazakar Parti’nin başkanı seçildi. Johnson yarın hükümeti kurmakla görevlendirilecek ve ülkenin yeni başbakanı olacak.
55 yaşındaki Boris Johnson, öldürülen Osmanlı İmparatorluğu’nun son Dahiliye Nazırı (İçişleri Bakanı) Ali Kemal’in torunu Stanley Johnson’ın oğlu. Damat Ferit Paşa hükümetlerinde Maarif (Eğitim) ve Dahiliye Nazırlığı yapan Ali Kemal’ın babası Hacı Ahmet İstek Efendi, 1813’te Çankırı’nın Kalfat köyünde doğmuştu.
Eski bir gazeteci olan Boris Johnson’ın siyasi mesleği ise 2001’de milletvekili seçilmesiyle başlamıştı. 2008-2016 ortasında iki kere seçim kazanarak Londra Belediye Lideri olarak misyon yapan Johnson, 2016’daki Brexit referandumunda İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden (AB) ayrılması için kampanya yürütenler ortasında ön saflardaydı.
Başbakan Theresa May’in hükümetinde yaklaşık iki yıl dışişleri bakanı olan Johnson, 9 Temmuz 2018’de istifa etmişti.
İstifa açıklamasında, “May, İngiltere’yi koloni statüsünde kalacağı yarım bir Brexit’e götürüyor” diyen Johnson, mesleği boyunca dikkatleri üzerine çeken tartışmalı bir isim oldu.
Getty Images
Önce gazeteci, sonra politikacı
Tam ismi Alexander Boris de Pfeffel Johnson olan Muhafazakar Parti’nin yeni önderi, 19 Haziran 1964’te New York’ta doğdu. Eton Koleji’nden mezun olduktan sonra Oxford Üniversitesi’nde eğitim gördü.
Boris Johnson’ın, 1987’de Times gazetesinde muhabir olarak başlayan gazetecilik mesleği daha sonra Daily Telegraph‘ta devam etti. İki gazete de muhafazakar eğilimli.
Johnson, 1999-2005 tarihleri ortasında ise yeniden muhafazakar eğilimli Spectator dergisinin editörü olarak misyon yaptı. BBC’nin “Have I Got News for You” isimli talk show programında yer aldı.
2008’de Londra Büyükşehir Belediye Başkanlığı’nı Personel Partisi adayı Ken Livingstone’dan az bir farkla aldı ve bu vazifesi 2016’ya dek iki devir sürdürdü.
Johnson’ın mensubu olduğu Muhafazakar Parti, İngiltere’de 2010’da yapılan seçimi kazanarak 13 yıllık Personel Partisi devrine son verdi. 2010’da Liberal Demokrat Parti ile koalisyon hükümeti kuran Muhafazakar Parti, 2015’te yapılan seçimde ise tek başına iktidara geldi. Johnson da birebir yıl tekrar milletvekili seçildi.
İngiltere’de 2016’da ülkenin AB üyeliği konusunda yapılan Brexit referandumunda Johnson, birlikten ayrılma yanlısı kampanyanın başını çekenlerden biri oldu. Referandumda yüzde 52 ile Brexit kararı çıkması üzerine Cameron başbakanlıktan ve parti liderliğinden istifa etti.
Boris Johnson adaylığını açıklamak üzereyken, ana destekçilerinden biri olan ve Brexit kampanyasını birlikte yürüttüğü devrin Adalet Bakanı Michael Gove parti liderliği için kendi adaylığını açıklayınca Johnson geride durdu.
Theresa May parti başkanı seçilip başbakan olduğunda Johnson’ı dışişleri bakanı yaptı.
Temmuz 2018’de May AB’den ayrılma şartlarını karara bağlamak üzere kabinesini topladığında Johnson, May’in “yumuşak Brexit planını” destekliyor göründü fakat Brexit Bakanı David Davies’in, “AB’ye fazla taviz veriliyor” itirazı ile istifa etmesinin akabinde Johnson da istifasını açıkladı.
Getty Images
Johnson’ın tartışmalı yorumları
Boris Johnson 1987’de Times gazetesinde muhabirliğe başladığında bir haberini daha çarpıcı kılmak için yaptığı uydurma bir alıntı yüzünden işten atıldı.
2004’te Liverpoollu mühendis Ken Bigley’in Irak’ta kaçırılıp öldürülmesinin akabinde Spectator dergisinde yazdığı bir yazıda Liverpoolluları “orantısız ıstırap sergilemekle” suçlaması üzerine devrin Muhafazakar Parti başkanı Michael Howard, Johnson’a Liverpool’a gidip özür dileme talimatı verdi.
Johnson, bir mühlet sonra ise mecmuanın köşe müelliflerinden biri ile yaşadığı alaka konusunda Howard’a yanlış bilgi vermesi üzerine partinin Kültür Sanat Sözcülüğü misyonundan alındı.
Ancak David Cameron parti önderi olduğunda Johnson’ı Eğitim Sözcülüğü misyonuna getirdi. Bu sırada Daily Telegraph gazetesinde köşe yazmaya devam eden Johnson, Papua Yeni Gine’yi “kanibalizm ve kabile şefi cinayetleri” ile ilişkilendirdiği bir yazısından ötürü tekrar özür dilemek zorunda kaldı.
Getty Images
Dışişleri Bakanlığı devrinde ise “Beyaz sömürgecilerin Afrika’ya dönmesi faydalı olur” kelamları, Myanmar ziyareti sırasında, emperyalist ve ırkçı şiirleriyle de bilinen Rudyard Kipling’den yaptığı alıntı birer küçük diplomatik kriz yaratmıştı.
Johnson’ın, İngiltere vatandaşı Nazanin Zaghari-Ratcliffe’nin İran’da casuslukla suçlanarak tutuklanmasına rolü olup olmadığı da tartışılmıştı. Çünkü Ratcliffe İran’da tutuklandığında “Ben turistim ailemi görmeye geldim” demiş, Johnson ise onun için “İngilizce öğretmeye gitmişti” diye konuşmuştu.
Ağustos 2018’de Daily Telegraph gazetesine yazdığı öteki bir makalesinde Johnson, peçeli Müslüman bayanları “posta kutusuna” ve “banka soyguncusuna” benzetmesiyle büyük reaksiyon toplamıştı.
Johnson, makalesinde Danimarka’da yürürlüğe giren peçe yasağına değinmiş, “peçenin yasaklanmasına karşı olduğunu lakin peçe takan bayanların katiyetle çok gülünç göründüğünü” öne sürmüştü.
Erdoğan’a hakaret içerikli şiir müsabakasının galibi
2016’da Spectator dergisi editörü Douglas Murray, Boris Johnson’ı, “Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a hakaret içerikli şiir yarışmasının” galibi olarak açıkladı.
Murray şiir yarışını, Cumhurbaşkanı Erdoğan ve komedyen Jan Böhmermann hakkında soruşturma açılmasına müsaade veren Almanya Başbakanı Angela Merkel’i protesto etmek için açtğını duyurmuştu.
Erdoğan, yazdığı şiirde kendisine hakaret ettiği gerekçesiyle Alman komedyen Jan Böhmermann hakkında kabahat duyurusunda bulunmuş, Almanya Başbakanı Angela Merkel, komedyen hakkında soruşturma açılmasına müsaade verdiğini açıklamıştı.
Johnson Eylül 2016’da Türkiye’yi ziyaret etmiş ve Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşmüş, döndüğünde şiir konusunda özür dileyip dilemediği sorulduğunda, mevzunun gündeme gelmediğini, “Türkiye ile devasa bir özgür ticaret mutabakatı yapmayı umduklarını” söylemişti.
BBC
Brexit kampanyasında Türkiye’den göç uyarısı
2016’da İngiltere’nin AB üyeliğinin devamı konusunda yapılan referendum öncesinde Daily Telegraph gazetesindeki köşesi için hem AB’de kalmaktan yana hem de ayrılma (Brexit) istikametinde iki farklı yazı kaleme aldığı ve parti önderi Cameron’a karşı liderlik yarışında daha avantajlı olacağı kanısıyla Brexit istikametinde tavır aldığı konuşuldu.
Ayrıca Brexit kampanyası sırasında Johnson oy toplamak için birçok açıklamasında, Türk göçünün İngiltere için tehdit teşkil ettiğini tabir etmişti. Daha sonra sorulduğunda Johnson bu cins açıklamalar yaptığını inkar etti.
Oysa Johnson, referandumdan bir hafta evvel, Brexit yanlısı Michael Gove ile devrin Başbakanı David Cameron’a yazdığı bir mektupta, İngiltere’yi Türkiye’den gelecek kitlesel bir göçten muhafazanın tek yolunun, AB’den ayrılmak olduğunu öne sürmüştü.
Nisan 2016’da yaptığı bir konuşmada ise, “Son derece Türk yanlısı biriyim; lakin 77 milyon Türk ahbabımın ve Türk kökenlilerin buraya rastgele bir denetim olmadan gelmesini hayal bile edemiyorum. Bu çılgınca olur. İşe yaramaz” demişti.
Muhafazakar Parti başkan adaylığı devrinde Boris Johnson hakkında dava açıldı. Johnson 2016’daki Brexit referandumu öncesi “yalan beyanda bulunmak” ve “kamu misyonunu berbata kullanmakla” suçlandı.
EPA
Yeni başbakanı bekleyen sorunlar
Brexit, Boris Johnson’ı bekleyen en büyük sorun. Başbakan May’in AB ile yaptığı lakin parlamentoda üç defa reddedilen mutabakata Johnson da takviye vermiyor.
Johson, 31 Ekim’e kadar ertelenen Brexit ile ilgili olarak, AB ile başta Kuzey İrlanda hududu konusunda olmak üzere yeni müzakereler yapacağını lakin mutabakat olsun ya da olmasın İngiltere’nin 31 Ekim’de birlikten ayrılacağını söylüyor.
Ancak İngiltere’nin AB’den mutabakat olmadan ayrılması ihtimali, kendi partisinden de birçok istifaları ve erken seçim mümkünlüğünü gündeme getirebilir.
Kabine değişikliği de Boris Johnson için kolay olmayacak. Johnson’ın başta AB’de kalma yanlıları olmak üzere May hükümetinde vazife yapan birçok bakana kabinesinde yer vermesi beklenmiyor.
Maliye Bakanı Philip Hammond, Boris Johnson’ın başbakan olması halinde istifa edeceğini açıklamıştı.
İran‘ın Basra Körfezi’nde İngiliz bandıralı bir petrol tankerine el koyması, yeni başbakanın dış siyaset gündeminin acil tahlil bekleyen birinci unsuru olacak.
İngiltere’nin AB’deki müttefikleriyle alakaları Brexit süreciyle uygunca karmaşık hale gelmiş durumda.
Öte yandan nükleer faaliyetlerini denetlemek için İran’la yapılmış muahedenin geçerliliği konusunda öbür müttefiki ABD ile de kıymetli görüş ayrılıkları kelam konusu.
Ülke içinde de sıhhat, eğitim, konut, güvenlik (polis) üzere alanlarda büyük meseleler ve kaynak badiresi var. Üstelik Johnson üst gelir diliminden vergi kesintisi yapacağını açıklamıştı.
İngiltere’nin muahede olmadan AB’den ayrılması halinde ülkenin mali sıkıntıları ağırlaşacak.
Johnson sıhhat alanında “reform yapılması gerektiğini” düşünüyor. Bunun özelleştirme manasına geleceği yorumları yapılıyor.
EPA
Ayrıca Muhafazakar Parti, Avam Kamarası’nda çoğunluğa sahip değil ve Johnson, Kuzey İrlanda’nın muhafazakar eğilimli Demokratik Birlik Partisi’nin takviyesine muhtaçlık duyacak.
Boris Johnson, liderlik kampanyası sırasında sıkı sık Londra Belediye Lideriyken elde ettiği başarılardan sık sık kelam etti. Başkentte cürüm oranını nasıl düşürdüğünü, konut probleminde ilerleme kaydettiğini, ulaşımda bisiklet kullanımını nasıl yaygınlaştırdığını anlattı. Lakin dışişleri bakanlığı devri konusunda sessiz kaldı.
Johnson’ı eleştiren çevreler onun; tavsiyeleri dinlememe, yüzeysel konuşma ve en önemli olaylarda bile gayrı önemli yorumlar yapma üzere alışkanlıklarına karşı başbakanlığı sırasında günlük uğraş vermesi gerektiğini söylüyor.
