Mali, Gine, Sudan, Burkina Faso ve Çad’da 2020’den bu yana gerisi gerisine gerçekleşen darbeler sonrasında Nijer’de 26 Temmuz günü meydana gelen darbeyle, Sahel bölgesi askeri idarelerin hükümranlığına geçti. Domino tesiri ile peş peşe gerçekleşen darbeler sonucunda, iktidara gelen idareler, bölgede bulunduğu müddet boyunca Sahel’in istikrarı ismine yararı dokunmamış Batı’yla yüzleşme yoluna gitti. Siyasi istikrarlar altüst olurken, sömürge tertibinin bozulmasıyla Batı’nın hayat damarları bir bir koptu. Terörle çaba kapsamında bölgede askeri bulunan başta Fransa olmak üzere Batı güçleri çekilmek zorunda kalırken, Rusya merkezli güçler, darbe idareleri ile yakın bağlantılar kurdu.
Kıta için stratejik kıymete sahip Sahel Jenerasyonu 2020’den bu yana daima olarak darbelerle gündeme gelen bir bölge. Fransa, sömürgecilik periyodunda Afrika’daki sömürgelerini daha kolay denetim etmek için böl-parçala-yönet siyaseti uygulamıştı. Bu nedenle bölge devletleri sıhhat bir siyasi sistem geleneği edinemediler. Fakat günümüzde, Fransa’nın sömürge anlayışıyla kurduğu çarpık tertip, kendisini kıtadan çıkmaya zorlayacak karşı bir ayaklanmayı tetikledi.
Sahel’deki aktörlerde siyasi otoritenin sağlanamayışı, bölgede devlet altı terör yapılanmalarına hareket alanı sağladı. Fransa, sömürü sistemini teminat altına almak ismine yıllarca süren askeri operasyonlar gerçekleştirse de istediği sonucu elde edemedi. 2014 yılından beri devam eden, terörle çaba gayesiyle başlatılan Barkhane Operasyonu, Paris idaresine önemli bir mali yük bindirdi. Fransa 2020’den itibaren bölgedeki askeri gücünü azaltırken 2021 yılında Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron bölgedeki Fransız askeri varlığının kademeli olarak azaltılacağını duyurdu. Fransız müttefiki hükümetlerin bir bir askeri idareler tarafından devrilmesi de bu sürecin bir sonucu olarak kabul edildi. Ve hakikaten bölge aktörlerinde, Fransız tesirinin azalması sonucu ordu içinde anti Fransız simalar güç kazandı.
Fransa’nın sömürge devrinden beri siyasi ve ekonomik olarak başat aktör olduğu, iç ve dış işlerinde tesirini sürdürdüğü Afrika’nın Sahel bölgesinde son 3 senede istikrarlar değişti. France-Africa tesirinden kurtulmak isteyen bölge halklarının anti sömürgeci yansısı, birçok ülkede esaslı değişimleri tetikledi. Son olarak Nijer’de 26 Temmuz günü demokratik yollarla başa gelen ve Batı’nın Sahel’deki son müttefiki olarak kabul gören Muhammed Bazoum idaresi, General Abdourahamane Tchiani öncülüğünde bir küme asker tarafından alaşağı edildi. Mali’den askerlerini çekmez zorunda kalan Fransa, buradaki güçlerini Nijer’deki askeri üsse kaydırmayı planlıyordu. Nijer, Sahel’deki sömürge aksisi uyanışın son halkası oldu. Bu silsile, 2020’de Mali’deki askeri darbeyle başladı.
Eski Fransız sömürgesi Mali’de silahlı kuvvetlere mensup bir küme subay birinci defa 2020 ağustosunda iktidarı ele geçirerek Cumhurbaşkanı İbrahim Boubacar Keita’yı istifaya zorladı, parlamento ve hükümeti feshetti. Darbeyi gerçekleştiren Halkın Kurtuluşu Ulusal Konseyi’nin (CNSP) önderi Assimi Goita Cumhurbaşkanı ilan edildi. Çad’da 30 yıl mühletle cumhurbaşkanlığı koltuğunda oturan İdris Debi Nisan 2021’de ülkenin kuzeyinde isyancılarla savaşan askeri birlikleri ziyaret ettiği sırada çıkan çatışmada hayatını kaybetti. Vefatının akabinde Çad ordusu idaresi ele geçirdi. Debi’nin oğlu General Muhammed İdris Debi süreksiz kurul kurarak cumhurbaşkanı oldu. Sudan’da, Ekim 2021’de bir küme subay, Başbakan Abdullah Hamdok ve hükümetine darbe yapıldı. Süreksiz hükümetin Lideri ve darbecilerin başkanı General Abdulfettah el-Burhan, hükümetin sivil kanadını vazifeden alarak hükümete el koydu. İlerleyen günlerde Hamduk vazifesine iade edildi. Lakin geçtiğimiz haftalarda paramiliter Süratli Dayanak Güçleri isimli ordu içinde bir yapı ayaklandı. Yüzlerce kişinin öldüğü çatışmalar sürüyor.
Bir başka eski Fransız kolonisi Gine’de Özel Kuvvetler Kumandanı Albay Mamady Doumbouya fakirlik ve yolsuzluğu münasebet göstererek Eylül 2021’de Cumhurbaşkanı Alpha Conde’ye karşı darbe yaptı. Burkina Faso’da Ocak 2022’de terörist yapılanmalara karşı uğraşta başarısız olduğu gerekçesiyle Cumhurbaşkanı Roch Christian Kabore’ye Yarbay Paul-Henri Sandaogo Damiba tarafından darbe gerçekleştirildi. Ekim ayında ise Damiba’nın Fransa ile işbirliği yaptığı gerekçesiyle Yüzbaşı İbrahim Traore idareye el koydu. Nijer’le birlikte 6 ülkede yaşanan darbenin ortak noktası, Fransa varlığından rahatsız olan taraftarların dayanağı ve ordu içindeki Fransa aykırısı yapılanmalar tarafından gerçekleştirilmesi oldu.
