Getty Images Bulmaca çözmek ya da satranç oynamak beyni canlı tutan faaliyetler Demans riskini azaltmak için her yaştan insanlara, beyinlerine “iyi bakmaları” öneriliyor.
İngiltere’deki Alzheimer Araştırmaları Vakfı’nın (Alzheimer Research UK) araştırması sonunda hazırlanan yeni bir uygulama, zihin açıklığı, hareketlilik ve toplumsal münasebetlerine dair bir çok teklif getiriyor.
Örneğin toplumsal münasebetlerden kopmamanın bir yolu olarak 40’lı ve 50’li yaşlarda, sistemli olarak kulak muayenesi yaptırıp, işitme sıkıntılarını vaktinde engellemek teklifler ortasında.
Fakat birden fazla demans olayı bu çeşit yollarla engellenemiyor.
O bakımdan erken teşhis ve gelişmiş tedaviler hala hayati kıymet taşıyor.
Araştırma, demansla bağlantılı 12 risk faktörü tespit etmiş.
Eğer bunlarda gerekli değişiklikler yapılırsa her 10 bireyden 4’ünde hafıza kaybı, baş karışıklığı ve bağlantı problemlerinin ilerlemesi durdurulabiliyor.
Bu risk faktörleri temelinde sigarayı bırakma, alkollü içki ölçüsünü azaltma, sistemli idman ve beyni canlı tutacak faaliyetler tavsiye ediliyor.
En kıymetlisi de, uzmanlar bunları yapmak için hiç bir vakit çok erken ya da çok geç olmadığını söylüyorlar.
Son araştırmalara dayanarak hazırlanan beyin sıhhati testi, şahsî demans ihtimalini azaltmak isteyen herkesçe yapılabilir.
Fakat uzmanlar bilhassa 40-50 yaş kümesini hedefliyor, zira bunun beyin sıhhatini muhafaza açısından değerli bir fırsat penceresi olduğunu düşünüyorlar.
Vakfın baş tabibi Profesör Jonathan Schott, uygulamanın “insanlara demans konusunda harekete geçip, riskleri azaltma imkanı veren pratik ve kolay formüller sunacağını” söylüyor.
Buna karşılık Profesör Schott, demans riskini azaltmanın mümkün olduğunu insanların yalnızca üçte birinin bildiğini, bunun değişmesi gerektiğini de kaydediyor.
Alzheimer, beyin işlevlerinin azalması manasındaki demansın en yaygın sebebi ve İngiltere’de yaklaşık 1 milyon, dünyada ise toplam 55 milyon insanın sıhhatini etkileyen bir durum.
Giderek daha çok insan daha uzun yaşadığı hasebiyle risk kümesindeki insan sayısı arttığı için bu sayıların da önümüzdeki yıllarda süratle yükselmesi bekleniyor.
İngiltere’de Demans Platformları isimli oluşumdan demans uzmanı tabip Sarah Bauermeister bir çok araştırmanın, işitme problemleri ile demans riski ortasında alaka olduğu sonucuna vardığını hatırlatıyor:
“Tam olarak neden bu türlü olduğu açık değil lakin muhtemelen, konuşmaları anlamak için uğraşırken öteki duyularını kullanmaya odaklanamıyorlar ve dünyaları küçülüyor.”
Bu yüzden sık sık kulakları denetim ettirip gerektiğinde işitme aygıtları kullanmanın yararlı olacağını söylüyor.
‘Demanslıları suçlamak yanlış’
Kişisel olarak demans riskimiz, yaş, genlerimiz ve ömür biçimimizin bir bileşimiyle irtibatlı.
Bunların birden fazla değiştirilebilir şeyler değil ve o yüzden demans olaylarının yüzde 60 kadarını önlemenin garantili bir yolu yok.
Londra’daki Queen Mary Üniversitesi’nde demans konusunda ders veren Dr. Charles Marshall “İnsanları demans oldukları için suçlamamak çok önemli” diyor.
Bazı kesitler, örneğin daha fakir bir ortamda büyüyen ve yaşayanlar, eğitim imkanlarından daha az yararlanabilenlerde demans riski daha yüksek.
Fakat Dr. Charles Marshall İngiltere Ulusal Sıhhat Hizmetleri NHS’in 40 ile 74 yaş ortası nüfus için hazırladığı sıhhat denetimi uygulamasının beyin sıhhatini denetim için de kullanılabileceğini ve hem demansın birinci belirtilerinin tespit edilebileceğini hem de tavsiyeler verilebileceğini söylüyor.
Şu anda demansın teşhisi ortalama üç yıl sürüyor ve çok az tedavi öneriliyor.
Dr. Marshall “Demans için de kanser üzere bir teşhis süreci geliştirmemiz lazım. Bu da sıhhat hizmetlerinin yine yapılandırılmasını gerektiriyor” diyor.
“Artık yeni tedavi formülleri geliştirildikçe onları uygulamaya hazır olmamız lazım” diye ekliyor.
Son vakitlerde lecanemab isimli bir ilacın Alzheimerlı hastaların beynindeki gerilemeleri yavaşlatma bakımından umut vadettiği ortaya çıktı.
Alzheimer Araştırmaları Vakfı yöneticisi Hilary Evans “Demans olaylarının yüzde 40’ının önlenme potansiyeli olduğu düşünüldüğünde, bu yürek parçalayıcı sıhhat probleminin bireyler ve toplum üzerindeki tesirlerini azaltma konusunda devasa bir fırsat olduğu da ortaya çıkıyor” diyor ve ekliyor:
“Beyin sıhhati ve beynimize düzgün bakmanın demans riskini nasıl azaltabileceği hakkında ulusal bir farkındalık yaratmanın tam vakti.”
