Belgesel sinemanın efsane ismi, ABD’li direktör DA Pennebaker 94 yaşında hayata veda etti. Müzik ve siyasete olan özel ilgisini çektiği fişlmlerde ön plana çıkaran ve 60’lı yılların karşı kültür hareketi içinde kıymetli bir yer tutan Pennebaker en çok da Bob Dylan’ın konser turnesini belgelediği “Dont Look Back” isimli sinemasıyla hatırlanıyor.
1925 yılında ABD’nin Illinois eyaletinde dünyaya gelen ve sinema mesleğine başlamadan evvel Yale Üniversitesi’nde mühendislik eğitimi alan Pennebaker birinci sineması “Daybreak Express”i 1953 yılında çekti. Birinci başlarda deneysel sinemacı Francis Thompson’ın tesiri altındaydı. Duke Ellington’ın tıpkı isimli modülünü kullandığı ve New York’taki Üçüncü Cadde’de bulunan metro istasyonunun belgeselini çektiği o birinci kısa sinemasında de müziğe olan tutkusu ve sinemasının deneysel karakterini gözlemlemek mümkündü. Kendi tasarımı olan ve bir manada sinema teknolojisinde çığır açan 16 mm’lik sesli kamerasıyla çalışan Pennebaker 1959 yılında İngiliz belgeselci Richard Leacock ve Life mecmuasının eski editörlerinden Robert Drew ile Drew Associates isimli oluşumu kurdu ve birlikte ortalarında John F. Kennedy’nin seçim kampanyasını belgeleyen “Primary”nin de olduğu 10’dan fazla belgesel çektiler.
Tüm vakitlerin en iyilerinden
1963 yılında Leacock ile birlikte Leacock-Pennebaker Inc. isimli şirketi kuran DA Pennebaker’in çektiği ve müziğin ön planda olduğu kısa belgesellerden biri Avrupa’da ses getirince Bob Dylan’ın menajeri Albert Grossman onunla temasa geçti ve müzikçinin 1966 İngiltere turnesini kayda almasını istedi. Bugün 60’lı yılları en uygun yansıtan belgesellerden biri olarak görülen “Dont Look Back” işte o turne sırasında çekildi ve süratle kültleşti. Pennebaker’ın “duvardaki sinek” (fly on the wall) şeklinde yalnızca gözleme dayalı bir üslupla çektiği; rastgele bir anlatıcı, açıklama, soru-cevap üzere tekniklere başvurmadan ve en çok montaj kademesinde kendi imzasının hissedildiği belgesel yakın bir vakit evvel sinema profesyonelleri ortasında düzenlenen bir ankatte tüm vakitlerin en düzgün 10 belgeseli ortasında seçildi. Sonraki yıllarda Woodstock ve Monterey müzik şenliklerini de kayda alan ve John Lennon, David Bowie, Jimi Hendrix, Depeche Mode, Brandon Marsalis, Chuck Berry üzere müzisyenlerle ilgili sinemalar çeken DA Pennebaker 1 Ağustos’ta New York, Sag Harbor’daki konutunda hayata veda etti. 60’tan fazla sinemaya imza atan direktör bugün en çok da Bob Dylan’ın “Subterranean Homesick Blues” müziğiyle özdeşleşen ve “Dont Look Back”in açılışında yer alan sahneyle hatırlanır. Dylan’ın müziğin kelamlarının yazılı olduğu kartonları elinden tek tek bırakarak müziğine eşlik ettiği o unutulmaz sahnede, fonda ünlü ABD’li karşı-kültür şairi Allen Ginsberg de görülmektedir.
