Kurban Bayramı’na sayılı günler kala, çarşı pazarda eski alışverişlerden eser yok. Ne alıcı ne satıcı mutlu.
Ekonomik kriz nedeniyle, ülke genelinde kurbanlık pazarları adeta boş kaldı. Umutlar bayram günlerine bağlandı. Kars’tan, Erzurum’dan İstanbul’a kurbanlık getiren satıcılar, pazarda kendilerinden öbür hiç kimsenin olmadığını söylediler. Çarşıya pazara alışverişe çıkan yurttaşlar ise ceplerindeki paranın hiçbir şeye yetmediğinden şikâyet etti. Agari fiyatlı birinin büyükbaş kurban alabilmesi için neredeyse yıllık gelirinin tamamını harcaması gerekiyor.
13 bin TL masraf
Türkiye genelinde Kurban Bayramı’nda 800 bin ile 1 milyon aralığında büyükbaş, 2.5-3 milyon küçükbaş hayvan kesildiği kestirim ediliyor. Kurbanlık fiyatları ise bu yıl geçen yıla nazaran yüzde 15-20 daha değerli. Hayvanın durumuna nazaran fiyat büyükbaşta 5 ile 30 bin lira, küçükbaşta ise 750 ile 3 bin lira ortasında değişiyor.
İstanbul Edirnekapı’daki pazara Erzincan’dan hayvan getiren Eyüp Kartal, pazara gelen gidenin olmadığına işaret ederek “Talep düşük, kârdan vazgeçtim ziyandan dönelim yeter” dedi. Kartal, 35 büyükbaş kurbandan 10 adedini satabildiğini, hayvanları memleketten İstanbul’a 2 TIR ile 13 bin TL yol masrafı yaparak getirdiğini vurguladı. Kartal, çadır fiyatlarının yüksek olmasından da şikayet ederek, iki çadır için toplam 30 bin TL masraf yaptığını söyleyerek “35 hayvan her gün 8 çuval yem tüketiyor, yemin çuvalı 85 TL, yıllar sonra birinci kez giriştik bu işe bir daha da yapmam” sözünü kullandı. Sinop’tan hayvan getiren Mustafa Ölmez de, “2 TIR ile 10 bin TL yol masrafı yaparak geldik, müşteri yok, hayvanlar elimizde kaldı ziyanımızı çıkaramadık. Geçen yıl birebir hayvanı 20 bin TL ye satmıştık, bu sene 18 bin 500 TL den sıkıntı sattık” diye konuştu. Ölmez ayrıyeten kurban pazarında çadırların boş kaldığını, talep olmadığı müsaade 20-25 çadırın boş kaldığını anlatarak, bayramın son günlerinde ellerinde hayvan kalmaması için maliyetine satış yapabileceklerini kelamlarına ekledi.
Pazarda alıcı yok
Ordu’da, kurban satıcıları ellerindeki hayvanları satmak için neredeyse maliyetine hayvanlarını satmaya çalıştıklarını, yeniden de yaşanan ekonomik kriz nedeniyle kurban pazarında kendilerinden öteki hiç kimsenin olmadığını söylediler. Ordu Kasaplar ve Celepler Derneği Lideri Mehmet Şükrü Gülmez, “Geçen yıla oranla bu yıl işlerimizde düşüş var. Yem fiyatları geçen yıl 45 TL idi bu yıl 90 TL. Lakin kurbanlıkların fiyatları geçen yılla birebir. Besicilik ve kurbanlık yetiştiren herkes mağdur” dedi. 40 gündür kurbanlıklarını satmak için bölgede açılan tüm pazarlara gittiklerini söyleyen Kemal Sönmez, “Her geçen yıl bir evvelki yılı aratır oldu. Günübirlik planlar yapıyoruz. Pazarda alıcı ismine kimse yok. İnsanlarda alım gücü azaldı ve ekonomik krizi önemli derecede hissediliyor” dedi.
Adana’nın Yüreğir ilçesindeki hayvan pazarında Anadolu’nun çeşitli vilayetlerinden getirilen kurbanlıklar satışa sunulurken pazarda vatandaş yoğunluğu yaşandı lakin alıcı olmaması satıcıları hayal kırıklığına uğratıyor. Fiyatların yüksek seyrettiği pazarda, yurttaşlar ile besiciler ortasında sıkı pazarlıklar da yaşanıyor. Kurban pazarının sorumlusu Salih Budan, “Yurttaş haklı lakin besici daha haklı. Arpa, saman ve beyaz saman fiyatları da arttı” dedi.
BAKLAVA 60 LOKUM 20 TL
Bayramların vazgeçilmezleri baklava, çikolata, lokum ve tatlılar tezgahlarda yerlerini aldı, tüketicileri bekliyor. Kurban Bayramı’nda Ramazan Bayramı’na nazaran tatlı ve unlu mamül satışlarının daha az olmasından ötürü üretici, denetimli üretim yapıyor.
İstanbul Şekerci Pastacı, Helvacı, Tatlıcı ve Şekerli Mamüller Esnaf Odası Lideri Aykut Şener’in verdiği bilgilere nazaran, çeşidine nazaran âlâ bir baklavanın kilosu 60 TL ile 100 TL ortasında değişiyor. Bu yıl geçen yıllara nazaran lokum satışlarının daha yüksek olduğunu kaydeden Şener, fiyatların 20 ila 120 TL ortasında seyrettiğini, kaliteli bir bayram şekerinin kilo fiyatının 30 liradan başladığını aktardı.
KURBANLIK BİLE DIŞARIDAN GELDİ
Ziraat Mühendisleri Odası’nın “Kurbanlık Hayvanlar Üzerinden Hayvancılık Raporu”nda son yıllarda artan hayvan ithalatına dikkat çekilerek “1980 sonrası neoliberal siyasetlerin uygulanması, ziraî üretimde kendine kâfi bir üretim yapısına sahip ülkemizi, ithalatçı bir ülke haline getirmiştir. Bugün artık kırmızı et ve kurbanlık gereksinimi için ithalat yapmak zorunda kalınmaktadır” tabirleri kullanıldı.
Türkiye tarihinde resmi olarak birincisi 2010’da olmak üzere 2011, 2017 ve 2018 yıllarında kurbanlık gayeli hayvan ithalatı yaptı. 2018 Kurban Bayramı’nda 866 bin büyükbaş, 2 milyon 682 bin küçükbaş hayvan kesildi. Raporda şu tespitlere yer verildi:
– 1960 yılında 72 milyonu geçen hayvan sayısı, 2009’da en düşük düzeyi olan 37.7 milyon düzeyine indikten sonra tekrar yükselişe geçti.
– 1960’tan 2018’e kadar olan devirde kırmızı et üretimi gerçekleştirilen toplam hayvan sayısında yüzde 13’lük bir azalış oldu. Bu periyotta Türkiye nüfusu ise yaklaşık üç kat arttı.
– Son dört buçuk yılda yaklaşık 4 milyar dolar karşılığında 3.35 milyon sığır ithal edildi. 2019 yılının birinci altı ayında ithal edilen sığır sayısı Türkiye’nin 64 kentindeki koyun sayısından daha fazladır. Son dört buçuk yılda 765 bin koyun ithal edilirken, 110 milyon dolar ödendi.
ÇARŞI ESNAFI DA ŞİKÂYETÇİ
Bayram alışverişi denilince akla birinci gelen yerlerden Eminönü, Mısır Çarşısı ve Mahmutpaşa’da esnaf, satışların sakinliğinden şikâyetçi.
Esnaf turist dışında müşterinin gelmediğini ve eski bayramlarda yaşanan alışverişlerin yapılmamasından yakındı. Esnaflara nazaran, evvelce aileler çocuklarına bayramlık alırdı. Kriz nedeniyle artık bu da yapılmıyor.
Mısır Çarşısı Çadırcılar Caddesi’nde giysi mağazası işleten Ethem Koca, “Çocuklara eski bayramlarda olduğu üzere bayramlık alışverişi yapılmıyor” dedi. Bu bayram talep görmediklerini, mağazasında fiyatların etrafa nazaran çok uygun olduğunu ancak insanların AVM’leri tercih ettiğini tabir eden Koca, “Arap turistler de olmazsa kimseye eser satamayacağız” dedi.
Kapalıçarşı’da kuyumculuk yapan Yılmaz Ağır, satışların berbat gittiğini, halkın alım gücü düştüğü için altına ilginin bittiğini söyledi. Yeri geldiğinde satış için kârdan feragat ettiklerini tabir eden Ağır, “Eski müşteriler artık yok. Evvelden bir müşteri 5-6 bin TL alışveriş yapardı” diye konuştu.
Alım gücü düştü
Mısır Çarşısı’nda satılan lokumların kilosu geçen bayrama nazaran 10 lira zamlanarak 60 TL’ye çıktığını anlatan 22 yıllık Mısır Çarşısı esnafı Ahmet Başaran, eserler zamlanırken yerli müşterinin alım gücünün azaldığını, satışlarını daha çok yabancı turiste yaptığını anlattı. Başaran, iç piyasada lokum satışının az olduğunu vurgularken evvelce bayramlarda çuvalla lokum sattığını belirtti. 100 müşteriden yalnızca 5 adedinin yerli olduğunu anlatan Başaran, onların da fiyatları kıymetli bulduğunu söyledi. Mısır Çarşısı’nda da esnaf en çok Arap ve Asyalı turistlere satış yaparken, yerli müşterinin tercihini daha ucuz olan marketlerden yana kullandı. Mısır Çarşısı esnafı Mehmet Salih Akbulut, şekere yapılan artırımdan sonra fiyatların yüzde 16 arttığını anlatarak, “Eskiden bayramlar için yurttaşların 1 kilo şeker alırken artık bu ölçüler 250 grama kadar indiğini söz etti.”
