Yaklaşık 5 bin yıllık insan ve hayvan iskeletlerinin de bulunduğu hafriyatlarda, yerleşme planının ortaya çıkarıldığını tabir eden hafriyat lideri Doç. Dr. Murat Türkteki, “5 bin yıl evvel birinci şehirciliğin başladığı yerlerden birisi. Hafriyatlarda, hayvan ve insan iskeletlerinin yanı sıra bir çömlekte yaklaşık 2,5 milyon tane zarife otu tohumu tespit ettik. Zarife otu, bugün tıp alanında, aromatik olarak hala kullanılan bir bitki. Ayrıyeten 4 ve 14 yaşlarında 2 insan iskeleti daha çıkarıldı” dedi.
Seyitgazi ilçesine bağlı Yenikent Mahallesi’nde Küllüoba hafriyat çalışmaları, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün müsaadesiyle 1996 yılında başladı. Ortadan geçen vakit içerisinde hafriyat alanında birinci tunç çağının kültürel özelliklerini ortaya çıkaran nesnelerin yanı sıra hayvan kemikleri ve yerleşim yerleri tespit edildi. Hafriyatlarda milattan evvel 3 bin yılına uzanan taş sanduka ve çömlek mezar olmak üzere toplam 20 mezar alanı belirlendi.
5 BİN YILLIK KENT ORTAYA ÇIKTI
Bilecik Pir Edebali Üniversitesi Arkeoloji Kısmı öğretim üyesi ve Küllüoba Höyüğü Hafriyat Lideri Doç. Dr. Murat Türkteki, hafriyat çalışmalarının üst Sakarya ovasının batısında ve hayli verimli olan yerlerde sürdürüldüğünü söyledi. Hafriyat çalışmalarında milattan evvel 3200’e tarihlenen katmanlanma olduğunu tespit ettiklerini söz eden Doç. Dr. Türkteki, 5 bin yıl evvel Anadolu’daki birinci kentleşme yapılanmasının ortaya çıkarıldığını söz etti. Doç. Dr. Murat Türkteki, “Burada 1300 yıl boyunca, milattan evvel 3200-1950 yılları ortasında ömrün izlerini takip etmemiz mümkün. Yaklaşık 10 metrelik bir kültür dolgusu var. 350 metreye, 250 metre boyutlarında bir yerleşmeyi kazıyoruz. Yerleşme, yalnızca bu ovanın eserinin depolandığı yer değil, birebir vakitte Mezopotamya’dan Balkanlara uzanan bir ticaret çizgisinin da ortasında yer alıyor. Höyüğün yüksekliğini 10 metre olarak söyleyebiliriz. Yerleşme bu bölgenin merkezi pozisyonunda olduğu için epey büyük ve ehemmiyet arz ediyor. 5 bin yıl evvel birinci şehirciliğin başladığı yerlerden birisi. Bugüne kadarki çalışmalarla yerleşme planını ortaya çıkarmış vaziyetteyiz” diye konuştu.
TARİHİN BİRİNCİ İNSAN SINIFLANDIRILMASI
Küllüoba Höyüğü Hafriyat Lideri Doç. Dr. Murat Türkteki, bitişik nizam meskenlerden oluşan kent yapılanmasında yönetici sınıfın başka ve daha büyük meskenlerde oturduğunun tespit edildiğini kaydederek şunları söyledi:
“Burada avluya bakan, dış taraflarında savunma niteliği olan birbirine bitişik yapılardan bahsedebiliriz. Bu yapılar, kamusal yapıları da içeriyor. Münasebetiyle biz burayı, ‘Yukarı Şehir’ olarak isimlendiriyoruz. Aşağı kısımda ise daha çok konut yapıları bulunuyor. Bu da aslında, toplumsal tertibin, sınıflaşmanın ve bir yönetici sınıfın burada var olduğunu gösteriyor. Kentleşmeyle birlikte artık sınıflar ortaya çıkmaya başlıyor. Bu sınıfların bir tertibi var. Burada biz bilhassa yöneticilere ilişkin kimi yapılar ortaya çıkardık. Bunlardan bir tanesi, 31 metre uzunluğunda ve 24 metre genişliğinde yönetici yapısı. O devir için hayli büyük ve anıtsal bir yapı.”
5 BİN YILLIK İNSAN İSKELETLERİ BULUNDU
İlk tunç çağına ait yürütülen hafriyat çalışmalarında 20’ye yakın mezar bulundu. Mezarlarda hayvan kemiklerinin yanı sıra insan iskeletleri ortaya çıkarıldı. Titizlikle yapılan çalışmalarla çıkarılan iskeletler DNA incelemesine alınırken, sonuçlarının en az 1 yıl sonra alınacağı belirtildi. Hafriyat alanında bulunan 2 insan iskeletinin akabinde çömlek mezar içerisinde 2-4 yaşlarında ve 13-14 yaşlarında iki iskelet daha bulduklarını kaydeden Doç. Dr. Murat Türkteki, şöyle konuştu:
“Alanın geri kalan kısmında ise daha çok, bizim küp mezar dediğimiz çömlek mezarlar ortaya çıkarıldı. Mezarlığın bu kısmı daha çok, bayanların ve çocukların olduğu, biraz daha mezarlık alanının etrafındaymışız üzere görünüyor. Mezarlığın tam olarak merkezini kazmadık. Çocuk gömülerinde ve öteki gömülerde meyyit ikramlarına de rastladık. Bunlarla ilgili çalışmalarımız devam ediyor. Hacettepe Üniversitesi Antropoloji Kısmı Öğretim Üyeleri bizlerle birlikte çalışıyor. Tekrar ortaya çıkardığımız iskeletlerden biri, çömlek mezar içerisinde. Aslında bir taş sandukanın içine oturtulmuş. Üzerini açtıktan sonra içerisinde 13-14 yaşlarında bir çocuğa ilişkin kemiklere rastladık. Tekrar alanın kuzey kısmında, çabucak aşağısında 2-4 yaşlarında bir bebeğe rastladık. Yeniden yanında ikramıyla ve kaplarıyla birlikte. Bilhassa gömülüş konumlarında, bizim anne karnındaki fetüs konumu görüyoruz.”
2.5 MİLYON ZARİFE OTU BULUNDU
Çalışmalarda yalnızca mimari bulguları, çanak-çömleği yahut iskeletleri değerlendirmediklerini anlatan Doç. Dr. Türkteki, hala tıp alanında kullanılan zarife otundan 2,5 milyon adet bulduklarını belirterek, “İnsana ilişkin her şey ve onun dışında, o gün burada olan her şey bizim ilgi alanımız. Hasebiyle hayvan kemiklerini de bitki kalıntılarını da tahlil ediyoruz. Üst kentte yaptığımız hafriyatlarda, iki katlı yangın geçirmiş bir bina içerisindeki bir çömlekte yaklaşık 2 buçuk milyon tane zarife otu tohumu tespit ettik. Zarife otu bugün tıp alanında, aromatik olarak hala kullanılan bir bitki” dedi.
KAZIDA ALMAN, JAPON VE İTALYAN AKADEMİSYENLER VAR
Bu yıl tamamlanan hafriyat çalışmalarında farklı üniversitelerden akademisyen ve doktora öğrencileri de yer aldı. Akademisyenlerin kendi uzmanlık alanlarında çalışmalarını sürdürdüğünü ve iskeletler üzerinden hayat mühletleri, hastalıkları ve beslenme alışkanlıklarının bile ortaya çıkarılacağını belirten Doç. Dr. Türkteki, “Uluslararası çalışıyoruz diyebiliriz. Antropologlar, zooarkeloglar, arkeobotani çalışanlar burada arkeologlarla birlikte çalışıyorlar. Bu disiplinler ortası çalışmanın milletlerarası bir tarafı de var. Japonya’dan, Almanya’dan ve İtalya’dan meslektaşlarımız kazımıza katılıyorlar. Kendi uzmanlık alanlarında çalışmalarını sürdürüyorlar. Bilhassa bu mezarlık alanıyla ilgili şunu söyleyebiliriz; önümüzdeki yıldan itibaren bu kemikler üzerinde antik DNA çalışmaları yürütülecek. Tabi DNA’nın korunma durumuna da bağlı lakin akrabalık alakalarını anlamamız mümkün olacak. Onun dışında, hayat müddetlerini hastalıkları ve beslenme alışkanlıklarını bu kemikler üzerinden saptamamız mümkün olacak” tabirlerini kullandı.
