Reuters – Etiyopya’daki etnik çatışmalar nedeniyle yerlerinden olmuş insanlar
Uzun yıllar boyunca kuraklık ve etnik tansiyonla boğuşan Etiyopya, darbe teşebbüsünün akabinde tekrar dünya basınının gündeminde.
Genelkurmay Lideri Seare Mekonnen’in başşehir Addis Ababa’daki konutunda muhafazası tarafından vurularak öldürüldü. Başbakan Abiy Ahmed, Genelkurmay Lideri’nin ve başka bir danışmanının Amhara özerk eyaletine yönelik bir darbe teşebbüsünü engellemeye çalışırken öldürüldüklerini açıkladı.
Amhara bölgesinin valisi Ambachew Mekonnen de bir danışmanıyla birlikte öldürüldü.
Hükümet, darbe teşebbüsü ile ilgili gözaltına alınanlar olduğunu ve durumun denetim altına alındığını açıkladı. Üst seviye bir güvenlik yetkilisi BBC’ye, darbe teşebbüsünün başını çeken kişinin ülkeden kaçtığını söyledi.
Başbakan televizyonlardan halka “kötülüğün” karşısında birleşme daveti yaptı.
Türkiye Dışişleri Bakanlığı da yayımladığı yazılı açıklamada, darbe teşebbüsünü şu sözlerle kınadı:
“Türkiye’nin seçimle işbaşına gelen hükümetlerin yasadışı yollarla değiştirilmesine yönelik tüm teşebbüslerin karşısında olduğunu yineliyor, sözkonusu darbe teşebbüsü karşısında Etiyopya’ya güçlü takviyemizi söz ediyoruz.”
Etiyopya, on yıllardır etnik kökenli çatışmalarla karşı karşıya.
Başbakan Abiy Ahmed geçen yıl misyona geldiğinde, siyasi mahkûmları salıvererek ve siyasi partiler üzerindeki yasakları kaldırarak baskıyı azaltma istikametinde teşebbüslerde bulundu, insan hakları ihlâllerinde bulunan yetkililerin yargılanmalarının önünü açtı.
Darbe teşebbüsünün ardında ne var?
80 farklı etnik kümeden 102.5 milyon kişinin yaşadığı Etiyopya, Afrika kıtasındaki en uzun müddettir bağımsız olan ülke.
Aynı vakitte Afrika kıtasının en uzun uygarlık tarihine sahip ülkelerinden biri olan Etiyopya, insanoğlunun birinci burada varlık gösterdiğini de argüman ediyor.
Sömürge devri boyunca, Afrika’da bağımsızlığın sembolü oldu. İtalyan diktatör Benito Mussolini’nin 5 yıllık işgali haricinde, hiçbir vakit Avrupalı devletlerin sömürge idaresi altına girmedi.
Birleşmiş Milletler’in kurucu üyelerinden biri, pek çok milletlerarası kuruluşun Afrika temsilcilikleri de burada bulunuyor. Kadim Etiyopya Ortodoks Kilisesi’ne konut sahipliği yapıyor.
En eski insan kalıntılarından kimileri Awash Vadisi’nde bulundu, 3,2 milyon yaşında olduğu tespit edilen insan iskeleti fosili ‘Lucy’ de buna dahil.
Reuters – Başbakan Abiy Ahmed, askeri üniforma ile çıktığı devlet televizyonunda açıklamayı yaptı.
Etiyopya etnik kökene dayalı, muhakkak oranda özerk idareye sahip bölgelerden oluşan federal bir devlet halinde yönetiliyor. Gücün çoğunluğu başbakanda bulunuyor.
1935-1941 ortasındaki İtalyan işgali haricinde, Etiyopya başka Afrikalı ülkelerin bilakis hiçbir vakit Avrupalı ülkeler tarafından sömürgeleştirilmedi.
İmparator Haile Selassie 1916-1974 yılları ortasında ülkeyi yönetti. Monarşi, 1974’teki darbeyle son buldu.
1974’teki darbe ile tahttan indirilen ve akabinde infaz edilen İmparator Haile Selassie’nin akabinde ülke bir dizi askeri darbe ile yönetildi. Bunlardan en ünlüsü onbinlerce insanın öldürüldüğü Kızıl Terör Kampanyası’nı yürüten Marksist yönetici Mengistu Haile Mariam idi.
Ülke, kıtlık ve iç savaş nedeniyle otoriter önder Meles Zenawi’nin idareye geldiği 1991 yılına kadar çalkantılarla boğuştu.
Özellikle 1970’lerin sonu ve 1980’lerin başı kıtlığın çokca insanın hayatını aldığı vakitlerdi.
Birleşmiş Milletler’e nazaran yalnızca 1984-1985 yılları ortasında 1,2 milyon kişi hayatını kaybetti. “Band Aid” ismi verilen sanatçı topluluğunun yardım kampanyası başlatmasının akabinde husus memleketler arası toplumun dikkatini çekti.
Başbakan Abiy Ahmed vazifeye geldiği tarihten beri siyasi baskıyı azaltmanın yanı sıra Etiyopya’nın komşularıyla, bilhassa de Eritre ile olan uyuşmazlıkların tahlili için çalışıyordu.
Eritre 1991’de de-facto bağımsızlığını kazandığında, Etiyopya’nın Kızıl Deniz ile irtibatı kesildi.
1998-2000 yılları ortasında bir hudut uyuşmazlığı yüzünden komuşlar ortasında savaş çıktı. 2018 yılında barış mutabakatı imzalanmasına karşın, iki ülke ortasındaki tansiyon sürüyor.
Etiyopya içindeki etnik tansiyon de devam ediyor.
Ülkenin en büyük etnik kümesine mesken sahipliği yapan Oromia bölgesindeki hükümet aksisi şovlar 2015 yılında başladı ve bir sonraki yıl Amhara bölgesine de yayıldı.
Nüfusun yüzde 60’ını oluşturan Oromo ve Amhara etnik kümelerinin protestoları, Tigre etnik kümesinin gücü tekelleştirdiği gerekçesiyle yapıldı.
Bu protestolar, Başbakan Hailemariam Desalegn’in 2018’in Şubat ayındaki istifasında esas rol oynadı.
Getty Images – Etiyopya’daki etnik çatışmalar nedeniyle yerlerinden olmuş çocuklar
Oromo etnik kümesinden olan Abiy Ahmed, birebir yıl Nisan ayında misyona geldi ve başbakan olarak yaptığı birinci konuşmasında, baskıcı ve ayrımcı idareye son verme daveti yaptı.
Son olarak Amhara ve Gumuz etnik kümeleri ortasında çıkan çatışmalarda onlarca kişi hayatını kaybetti.
Abiy Ahmed, ekonomik ıslahatlar için de uğraş gösterdi.
Etiyopya, Afrika’daki en süratli büyüme oranına sahip olsa da, 2017 yılında kişi başına düşen yıllık 740 dolarla kıtanın en yoksul ülkelerinden biri.
Kahve, ihracat eserlerinin başında geliyor, ülkedeki inşaat çalışmalarının birden fazla Çin tarafından karşılanıyor.
Son 20 yılda, Etiyopya’da ilköğretime iştirak oranı dörde katlandı, çocuk mevt oranı yarıya düştü ve içilebilir suya erişim oranı iki katına çıktı.
Ancak ülke 2015-2016 yılları ortasında son onyıllarda görülen en berbat kuraklığı yaşadı.
