Batılı ülkelerin Afrika’daki sömürge nizamları kağıt üzerinde geçtiğimiz yüzyılın ortalarından itibaren sona ermeye başlarken, fiili olarak kolonyal sistem kıtanın birçok noktasında devam ediyor. Politik olarak bağımsızlıklarını kazanan Afrika ülkeleri, ekonomik olarak kendi ayakları üzerinde durmakta zorlanıyor. Birçok yer altı ve yer üstü zenginliğine sahip Afrika’da kıymetli ölçüde üretim yapılmasına karşın, bu zenginliklerde aslan hissesi tekrar Batılı şirketlere gidiyor. Son olarak Uganda Devlet Lideri Yoweri Museveni, Rusya’nın St. Petersburg kentinde yapılan Afrika Zirvesi’nde kahvedeki sömürü sistemine ışık tuttu. Kahvenin küresel seviyede 460 milyar dolarlık bir dal olduğunu söyleyen Museveni, kahve üreticisi ülkeleri ise bu pazardan sadece yüzde 5’lik bir hisse aldığını, Afrika ülkelerinin hissesinin ise yüzde 0.5 seviyesinde olduğunu söz etti. Kahvenin Afrika ülkelerinin ekonomilerinin geride kalma sebeplerine dair güzel bir örnek olduğunu söyleyen Uganda Devlet Lideri, başta Rusya ve Çin olmak üzere başka ülkeleri Afrika’dan yalnızca eser ithal etmek yerine, katma bedelli markalar oluşturmak için birlikte çalışmaya davet etti. Sayılar, dünya kahve piyasasında aslan hissesini ABD merkezli firmaların aldığını gösterirken, Avrupalı kahve zincirleri de ikinci sırada geliyor.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in konut sahipliğinde St. Petersburg’da bir ortaya gelen Afrika ülkelerinin başkanları, kıymetli bir kısmı sömürge periyodundan kalma ekonomik meşakkatlerin tahlili için formüller ortaya koydu. Avrupa tarafından uygulanan yeni tip sömürgeciliğin bir tarafının Afrika’nın yalnızca ham husus ve belli emtialar üretmekle sonlandırılması olduğunu belirten Museveni, kahve ticaretinin bu hususta çok kıymetli bir örnek teşkil ettiğini belirtti. Global kahve ticaretinin 460 milyar dolar pahasında olduğunu belirten Ugandalı başkan, bunun yalnızca 25 milyar dolarını kahve üreticisi ülkelerin paylaştığını, üretici Afrika ülkelerinin pazardan yararının ise yalnızca 2.4 milyar dolar olduğunu belirtti. Museveni, “Bu husus, Afrika ekonomilerinin geride kalmalarının en büyük nedenidir. Büyümüyorlar; zira tüm yarar öbürleri tarafından elde ediliyor. Almanya kahveden 6.85 milyar dolar kazanırken, tüm Afrika ülkeleri toplamda yalnızca 2.4-2.5 milyar dolar kazanıyor. Bu büyük bir skandaldır” tabirlerini kullandı. Rusya ve Çin’e Afrika’dan ham unsur ithal etmek yerine Afrika ülkeleriyle birlikte çalışarak kıtada katma bedel yaratma daveti yapan Museveni, bu formülün kısa müddette Afrika ekonomilerini düşük ve orta gelir düzeyinden orta-yüksek ve yüksek gelir düzeyine taşıyacağını tabir etti.
Afrika ülkeleri, dünyadaki kahve üretiminin %12’sini gerçekleştiriyor. Kıtada, Etiyopya (%39) ve Uganda (%23) kahve çekirdeği üretiminde toplam %62’lik hisseyle birinci iki sırada bulunurken, yüzde 13’lük hisseye sahip Fildişi Kıyısı, üçüncü sırada yer alıyor. Kıtadaki kayda kıymet öbür kahve üreticileri ise Tanzanya (yüzde 6) ve Kenya (yüzde 5). Afrika’dan kahve ihracatından en büyük hissesi 1.2 milyar dolarlık gelirle Etiyopya ve yaklaşık 600 milyon dolarlık gelirle Uganda alıyor. Afrika’da ve dünya genelinde kahve çekirdeklerine olan talebin önümüzdeki on yıl içinde önemli biçimde artması bekleniyor.
Dünya üzerindeki hissesi düşük olsa da küçük iktisatlı Afrika ülkeleri için yüksek bedele sahip kahve çekirdeğinin satışı kritik kıymete sahip. Bu alana yapılan yatırımlar, kıtadaki mahallî çiftçilerin geçimine katkı sunuyor. Fakat dünya kahve devleri için bu epey yararlı bir işken, ağır çalışma tempolarına karşın günde bir doların altında kazanan Doğu Afrikalı çiftçiler için kesim pek az yarar vaat ediyor. Öte yandan son bilimsel çalışmalar, global çapta tesirli olan iklim değişikliğinin kahve yetiştiriciliğini de olumsuz istikamette etkileyeceğini gösteriyor. Buna nazaran 2050’ye kadar iklimde yaşanacak değişimlerle birlikte kahve yetiştiriciliğini sürdürmek mümkün olmayabilir. 2019 yılında yapılan bir diğer çalışma ise kahve çekirdeği tiplerinin beşte üçünün ormansızlaşma, iklim değişiklikleri ve mahsullerdeki çeşitli hastalıklar nedeniyle önümüzdeki yıllarda yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu ortaya koydu. Bilim insanları, tahlil edilen 75 kahve cinsinden 22’sinin iklim değişikliğine karşı savunmasız olduğunu bildirdi. İklim değişikliğinden bağımsız olarak, hali hazırda 13 tıbbın de tehdit altında bulunuyor. Bunların ortasında dünyaca ünlü “Coffee Arabica” da bulunuyor.
