Dünyanın iki büyük ekonomik gücü pozisyonunda olan ABD ve Çin ortasındaki teknolojik üstünlük çabası giderek artıyor. Her iki ülke, ekonomik ve jeopolitik değeri nedeniyle siber güvenlik, yapay zeka, yarı iletkenler, çip ve dijital altyapı üzere birçok alanda birbirlerine üstünlük için büyük bir uğraş veriyor. Hem ABD hem de Çin, kendi teknolojik şirketleri ve yatırımları aracılığıyla bu çabayı global bir arenada sürdürüyor.
Küresel çip dalındaki üreticilere bakıldığında Çin, en büyük üreticiler ortasında bulunmuyor. Lakin en büyük tüketici pozisyonunda bulunan Çin’in gereksinimi olan çip üretimini ise ABD ve Doğu Asya’daki öteki şirketler yapıyor. ABD ve Çin ortasında teknolojik rekabet giderek artan bir kıymete sahip ve global iktisat ile güvenlik üzerinde büyük tesirleri bulunuyor.
Çip üretiminin yaklaşık yüzde 75’i Doğu Asya’da gerçekleşiyor. Tayvan, Güney Kore ve Japonya çip üretimi konusunda ön plana çıkıyor. Fakat çipin üretiminde kullanılan ve stratejik ehemmiyete sahip olan galyum ve germanyumun en büyük üretici ise Çin olarak ön plana çıkıyor. Avrupa sanayi derneği Critical Raw Materials Alliance’a (CRMA) nazaran dünya çapındaki germanyumun yaklaşık yüzde 60’ını Çin üretiyor.
Geçen yıl 27-28 Temmuz tarihlerinde ABD Kongresi’nden geçen “Çip ve Bilim Yasası”, yerli çip üretimini teşvik etmek maksadıyla 280 milyar dolarlık teşvik davetinde bulundu. ABD Lideri Joe Biden tarafından 9 Ağustos’ta imzalanan muahede, yarı iletken bölümünü desteklemek için 52 milyar dolarlık direkt finansman sağlıyor.
Bu yasaya nazaran, yurt içinde çip üretimi ve yeni inşa edilen fabrikalara dört yıl mühletle yüzde 25 vergi muafiyeti uygulanacak. Bu tedbirlerle, ABD’nin yerli çip üretimini artırması ve global teknolojik rekabette daha güçlü bir pozisyona gelmesi hedefleniyor. Uzmanlar, ayrıyeten Çin’in bölgede Tayvan’a karşı uyguladığı siyasetler ve mümkün bir sıcak çatışma durumunda yaşanması olası çip krizinin önlenmesi için ABD’nin çip üretimini anakarasına çekmek istediğini belirtiyor.
“Çip ve Bilim Yasası”nın maksadı, bu tehlikeyi ortadan kaldırarak, teknoloji açısından bu kadar kritik değere sahip bir eserin üretimini daha inançlı hale getirmek. Yasanın sağladığı teşvik ve finansmanlar, yerli çip üreticilerini desteklemek ve ABD içinde yeni çip fabrikalarının inşasını teşvik etmek için tasarlandı. Bu sayede ABD çip üretimini çeşitlendirecek ve yerelleştirerek, tedarik zincirindeki dış bağımlılığı azaltmayı ve çip üretiminin güvenliğini artırmayı amaçlıyor.
Son olarak ABD Lideri Joe Biden 6 Ağustos’ta Twitter adresinden yaptığı açıklamada, “Amerika geri döndü. Dünyaya liderlik edeceğiz. Zira Çip ve Bilim Yasası hakkında konuştuğumuz her şey Amerika’da üretilecek. Bu, yeterli maaşlı işler yaratacak. Biz yarı iletkenlerde ve bilgisayar çiplerinde dünyaya liderlik ediyorduk. Bunu yine yapacağız.” tabirlerini kullanmıştı.
Tüm bu gelişmelerin akabinde Çin, çip üretimini etkileyecek bir karar aldı ve çip üretiminde değerli ham unsurlar olan galyum ve germanyuma ihracat kısıtlaması getirdi. Çin’in kararı gereği, galyum ve germanyum ihracatından evvel ilgili makamlardan onay alınması gerekiyor.
Kısıtlama, 1 Ağustos prestijiyle yürürlüğe girdi. Uzmanlar Çin’in bu kararı, başka devletlere bir ihtar olarak, kısıtlamalara karşı kendilerinin de misilleme seçeneklerinin olduğunu hatırlatmak için aldığını kaydetti.
Ev aletlerinden araç içi elektronik sistemlere, savunma endüstrisinden giyilebilir teknolojilere kadar her alanda büyük kıymet taşıyan ve yarı iletkenler olarak da isimlendirilen çipler global manada krizlere neden olabiliyor. Çipler, elektronik aygıtların temel ögeleri ortasında yer alıyor ve “beyin” olarak kabul ediliyor.
Son devirdeki süratli teknolojik ilerleme ve daima yeni aygıtların piyasaya sürülmesi, çiplere olan talebi büyük ölçüde artırdı. Bilhassa akıllı telefonların ve öteki akıllı aygıtların popülerliğinin artması, çip üreticilerini yüksek talepleri karşılamak için zorlayan bir faktör oldu. Yaşanan çip krizi sebebiyle dünyanın en büyük şirketlerinden biri olan Apple, iPhone 12 model telefonunun tanıtımını çip krizi sebebiyle makul bir müddet ertelemek zorunda kalmıştı.
