Avrupa Birliği’nin (AB) Doğu Akdeniz’deki sondaj faaliyetleri nedeniyle Güney Kıbrıs Rum Kesimi’yle üye dayanışması çerçevesinde aldığı yaptırım kararlarının Türkiye’yi ekonomik ya da siyasi olarak direkt etkilemesi beklenmiyor lakin münasebetlerdeki tansiyonu daha da artırması öngörülüyor.
AB dışişleri bakanları, evvelki gün yaptıkları toplantıda Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) ruhsat verdiği alanlarda doğalgaz ve petrol arama çalışmaları nedeniyle Türkiye’ye yaptırımların devreye sokulmasını onaylamıştı. Yaptırımlar, 2020 yılı için Türkiye’ye yapılacak iştirak öncesi yardımlarda kısıntıya gidilmesi, Avrupa Yatırım Bankası’ndan Türkiye’ye verilen kredilerin gözden geçirilmesi, Kapsamlı Hava Ulaştırma Muahedesi müzakerelerinin askıya alınması ile Paydaşlık Kurulu ve Türkiye-AB Yüksek Seviye Diyalog toplantılarının askıya alınmasını kapsıyor.
AB yardım kesintisi birinci değil
Yaptırımlar ortasında yer alan İştirak Kurulu ve Türkiye-AB Yüksek Seviyeli Diyalog toplantılarının askıya alınması, Türkiye ile AB ortasındaki irtibat kanallarından birinin kapanmasın yol açacak. AB Komisyonu’nun Genişlemeden Sorumlu üyesi ile AB Dış Münasebetler ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi’nin katıldığı ve her yıl yapılan Türkiye-AB Yüksek Seviyeli Diyalog toplantıları, somut bir sonuç doğurmasa da fiilen donmuş durumda olan Türkiye’nin AB müzakerelerinde bir irtibat kanalının açık tutulması açısından kıymet taşıyordu.
AB tarafından Türkiye’ye yapılan mali yardımlar da son devirde hukuk devleti ve demokrasi alanındaki gerilemeler münasebet gösterilerek halihazırda değerli ölçüde kesintiye gitmişti. Avrupa Parlamentosu, geçen yıl “demokrasi, insan hakları ve hukuk devleti alanlarında ilerleme kaydedilmemiş olması” nedeniyle Türkiye’ye yapılan AB yardımlarında 70 milyon Avro kesintiye gidilmesi kararı almış, yıl sonunda 2019 bütçesi oluşturulurken de AB’nin Türkiye’ye “katılım öncesi yardım” kapsamında 2019’da fonlardan 146 milyon Avro kesinti yapılması kararlaştırılmıştı. AB, 2014-2020 periyodu için İştirak Öncesi Yardım Aracı (IPA) kapsamında Türkiye’ye toplam 4 milyar 453 milyon Avro ayırmış, 2018-2020 devri için düşen hisse ise yaklaşık 2 milyar Avro olmuştu. AB’nin yeni yaptırımlar çerçevesinde bu ölçü üzerinde ne ölçüde kesintiye gidileceği belirsizliğini koruyor.
Yatırım kredileri azaldı
AB’nin Türkiye’ye verilen kredilerin gözden geçirilmesi tarafında tavsiyede bulunduğu Avrupa Yatırım Bankası ise Ankara ile AB üyesi birçok ülke ortasında tansiyonların yaşandığı son yıllarda Türkiye’ye verdiği krediyi kıymetli ölçüde azaltmıştı. 2016 yılında Türkiye’deki şirket ve bankalara 2,1 milyar Avro yatırım kredisi sağlayan banka, bu ölçüsü 2017’de 507 milyon Avro’ya, 2018’de ise 386 milyon Avro’ya düşürmüştü. AB’nin yeni yaptırım kararıyla birlikte bu ölçüde dramatik bir düşüş beklenmiyor lakin halihazırda değerli ölçüde azalan yatırım kredisi ölçüsünün daha da azalması öngörülüyor.
HAVACILIK MÜZAKERELERİ FİİLEN DURMUŞ DURUMDA
AB’nin öteki bir yaptırım başlığı olan Türkiye ile AB ortasındaki Kapsamlı Hava Ulaştırma Muahedesi müzakerelerinde uzun müddettir ilerleme kaydedilmedi. Türkiye ile GKRY dışında kalan 26 AB üyesiyle daha evvel imzaladığı ikili havacılık mutabakatlarını yasal yere kavuşturacak Türkiye-AB Yatay Havacılık Anlaşması’nın görüşmelerine 2010 yılında başlanmış, lakin Avrupalı yetkililerin “yeni rotalar, daha ucuz bilet” kelamlarına rağmen bu görüşmeler çıkmaza girmiş, 2016’da AB’nin talebi üzerine Kapsamlı Hava Ulaştırma Muahedesi müzakerelerine başlanmıştı. Lakin bu mutabakat, GKRY’yi de kapsadığından yakın vakitte üzerinde bir uzlaşı muhtemel görülmüyordu. AB’nin bu yaptırımı, Türk havacılık dalındaki mevcut durumu etkilemeyecek.
