Yazar Gaye Boralıoğlu, “Dünyadan Aşağı” romanıyla 2018 His Asena “Kadının Hâlâ İsmi Yok” mükafatını aldı. Merasim, Haziran’ın 20’sinde Karaköy Mahkeme Lokantası’ndaydı. Mükafatla verilen 10 bin TL’yi Mor Çatı’ya bağışlayan Boralıoğlu, konuşmasında, “Dünyanın alacakaranlığında edebiyat sürekli benim için bir sığınak oldu. Bu mükafatın manevi pahası benim için çok büyük. Bu sığınakta yalnız olmadığımı hissediyorum. Mükafatın maddi bedelini ise eziyet gören bayanlara bir sığınak olması umuduyla Mor Çatı Bayan Sığınağı Vakfı’na bağışlıyorum” dedi. Boralıoğlu ile merasim öncesi bir ortaya geldik. His Asena, bayanların nafaka hakkına yönelik tehditler ve erkeklik hallerine dair söyleştik. Boralıoğlu, “Erkeklik hali babadan oğula hatta anneden oğula sirayet eden ve çok derinlere işleyen bir problem. Eğitim, teorik bilgi, her gün çeşitli mecralarda bu mevzuya dikkat çekilmesi… Hiçbir şey kâr etmiyor” diyor.
Boralıoğlu, “Aile dediğimiz şey sırlarla örülüdür ve bu sırlar sürekli erkekleri korur” diyor.
Fotoğraflar: Kaan Sağanak
– Evvel mükafatı sorayım. Ne hissettirdi size?
Dünyadan Aşağı’nın bir mükafatla onurlandırılması elbette ki beni memnun etti. Mükafatlar sırf yapıtı ya da muharriri onurlandırmakla kalmaz, birebir vakitte edebiyat yolunda yürüyen genç müelliflerin yolunu da aydınlatır. Dünyadan Aşağı’nın bu türlü bir ışık olma ihtimali beni memnun ediyor. Öte yandan bayan cinayetlerinin, bayana yönelik şiddetin, hak gasplarının yaşandığı şu periyotta, bu mükafatın bayan haklarına vurgu yapması ve His Asena’nın ismini taşıması ayrıyeten değerli olağan ki.
– His Asena’dan kelam etmişken devam edelim. His Asena’yı birinci kaç yaşınızda okumuştunuz? Sizde nasıl bir tesir bırakmıştı?
İlk gençliğimde okudum. O vakitler feminizm tartışmaları ağır bir formda aşikâr etraflarda yapılıyordu. Fakat dar alandaydı. Daha çok entelektüel, bu hususta duyarlığı olan bayanlar keder anlatma çabası içindeydiler. En kıymetli sıkıntı kitleselleşme, farklı gelir ve eğitim kümesinden bayanlara ulaşma, harekete geçirme konusuydu. Bu manada His Asena ve Bayanın İsmi Yok kitabı değerli bir fonksiyonu üstlendi. Bayan sıkıntısı bir anda ummadığımız etraflarda tartışılmaya başlandı. Güya bir fitil ateşlenmiş üzereydi. O yangın hâlâ sürüyor.
HAYATLARIMIZA SİNSİCE GİREN ŞEY
– His Asena’yı unutulmaz kılan şey ne size nazaran? Devrimci mi, isyankâr mı, güçlü mü, hırslı mı?
Duygu Asena’yı şahsen de tanıma imkanım oldu. Daha öğrenciyken çalışmaya başladığım Bağlantı Yayınları’nda Bayanca Dergisi’ni çıkarıyordu. Bence en kıymetli özelliği güçlü, mücadeleci kişiliğinin yanında son derece şık bir insan oluşunda, bu şiddetli savaşı büyük bir incelikle sürdürebilmesindeydi.
– Kitabınızla ilgili bir söyleşinizde, “Günümüz erkeklik halinin bayanın üzerine çöken, tanımı güç, inkâr ve sahteliklerle dolu ağır bir yükü var. Fark edilmesi, tanım edilmesi, başa çıkılması daha sıkıntı olan saklı bir şiddet bu. Beşerde vicdan yükleri bırakan, kuşkuya düşüren, ikircikli bir şiddet. Tahminen bu cümleler birden fazla erkek için pek bir şey tabir etmeyecektir, lakin bayanların birçok çok uygun tanıyor. Ben Hilmi Aydın üzerinde bu cins bir erkek halini resmettim” diyorsunuz. Biraz daha açar mısınız bu mevzuyu?
Erkeklik hali, babadan oğula hatta anneden oğula sirayet eden ve çok derinlere işleyen bir sorun. Eğitim, teorik bilgi, her gün çeşitli mecralarda bu mevzuya dikkat çekilmesi… Hiçbir şey kâr etmiyor. Sinsi bir biçimde bu hal hayatlarımıza sirayet ediyor. Açıkça şiddet çok üzücü, ancak teşhisi, tabiri daha kolay olan bir durum. Öte yandan mesela alınganlıkla, mesela kıskançlıkla, mesela aşağılık kompleksleriyle örülmüş saklı şiddetler var. Sözlerin altına gizlenmiş zavallılıklar bunlar. Dünyadan Aşağı’da riyakâr, kendine Müslüman bir karakter olan Hilmi Aydın üzerinden bu sorunlara de değindim.
– Ve bu saklı şiddet tipiyle ilgili sizin tecrübeniz nedir? Nasıl kelama döktünüz?
Kişisel öykülerimi husus etmeyi çok sevmiyorum, lakin şunu söyleyebilirim. Etrafımda çok sayıda eğitimli, yaşını başını almış çift var. Bu çiftler içinde ekseriyetle bayanlar hem iş hem toplumsal hayatlarında etkinler ve ailenin geçimini onlar sağlıyor. Erkekler ise mızmız, tembel ve şikâyetçi. Üstelik konforlarına da çok düşkünler ve bunu da karılarından bekliyorlar. Olağan bu rol dağılımını kabullendikleri için bayanlar da eleştirilebilir, lakin ne yazık ki uzun vakitlere yayılan bu hale ne vakit gelindiği, o lafların nasıl yenilip yutulduğu bir muamma. Bu yalnızca bir örnek durum. Aile dediğimiz şey sırlarla örülüdür ve bu sırlar sürekli erkekleri korur.
– Sizi biraz daha tanımak için soruyorum. Yazarlığın çeşitli yollarından geçtikten sonra içsel seyahatinizin sizi nereye getirdiğini ve feminizmle ilgili ne düşündüğünüzü merak ediyorum.
Şimdi sırf edebiyatla uğraşıyorum. Edebi zihin, kurgu, lisan… Sorunum buralarda. Okuyorum ve yazıyorum. Maksat kitle, zekâ düzeyi, ortalama zihin üzere insanı yaralayan sıkıntılara hiç değmeden kendime bir alan yarattım. Bu manada hayatımın en keyifli devri diyebilirim. Yalnızca bazen ortak çalışma hallerini özlüyorum. Sonuçta edebi müelliflik dünyanın en yalnız işi ve beşerlerle birlikte üretebilmenin çok keyifli yanları da var. Önümüzdeki devir ruh sıhhatimi bozmadan bu cins ortak üretimlerin mümkün olup olmayacağına bakacağım. Feminizme gelince… Benim birinci gençliğimde çok daha hararetle tartışılan bir problemdi. Sayımız azdı, ancak sesimiz yüksekti. Bayanın varoluşu, tezahürü, hakları üzere daha felsefi sorunsalların etrafında tartışılabiliyordu. Artık daha çok bayan cinayetleri ve bayana yönelik şiddet mevzuları ön plana çıktı. Bayanlar can kederinde. Ortamda o kadar fazla gürültü var ki, feministlerin sesleri daha az duyuluyor.
ÖTESİ BOŞ OL DEYİP BOŞAMAKTIR
-Nafaka Hakkı Bayan Platformu’nun imza metnine birinci imza atan 100 tanınmış bayan ortasında yer aldınız. Bayanların çoğunlukla da alamadığı ortalama 200 TL’nin peşine niçin düştü erkekler ve iktidar?
Bunun ötesi “boş ol” deyip bayanı boşamaktır. Sorun 200 lira falan değil elbette. Bütün düzenek bayanları iş ve iktidar alanlarından uzak tutmak, meskene hapsedip kucağına da bir, yok pardon üç çocuk verip unutturmak üzerine kurulmuş. Bayanın iş bulması, çalışabilir hale gelmesi başlı başına bir gayret alanı. Hal böyleyken bayana nafaka hakkın yok demek, onu bir evliliğin içine hapsetmek hasebiyle ömrünü bir adamın iki dudağının ortasına sıkıştırmak demek.
-Kadınları şiddet görse de evliliğin içine hapsetmeye çalışan bu anlayış her vakit vardı tahminen fakat artık çok daha yakıcı bir baskı var. Bir yandan da bayanlar artık değişti. Bu eforlar boşuna mı, yoksa bayanlar olarak kazanımlarımızı kaybedip tekrar aile içinde mi konumlanacağız?
Dünyayı bayanlar değiştirecek. AKP’yi iktidara başörtülü bayanlar taşıdı. Onları iktidardan tekrar o bayanlar indirecek. Artık başlarında bir tuhaflık hissediyorlar, bir mühlet sonra o tuhaflığın nedenini dillendirip başkaldıracaklar. Baskılar her vakit oldu, devir dönem artıyor devir periyot gevşiyor, lakin erkek hükümran bir toplumda yaşamak aslında bayan için baştan çaba etmeyi göze almak manasına geliyor. 8 Mart’ta sokağa çıkan bayanlar bize umut veriyor. Bayan uğraşıyla ilgili ne kadar çok dernek, kurum, kuruluş var ve yenileri ekleniyor. Bir yandan baskılar artıyor, fakat bir yandan da bayan uğraşı yükseliyor. Bana kalırsa şu anda memleketin en muhalif bölümü.
İZLEMEYİ REDDEDİYORUM
-Pek çok senaryoya imza attınız. Gelecekte bu türlü bir projeniz var mı? Ya da sinema?
Çok özel kimi durumlar olmadığı sürece senaryo yazmayacağım. Bilhassa de dizi senaryosu. Senaryo yazmayı sevmediğimden değil ancak sonraki etaplar bir senarist için keyfi az, azabı bol süreçler. Onlardan uzak kalmak, sadece edebiyatla uğraşmak istiyorum.
-Şimdi izlediğiniz yerli yahut yabancı dizi var mı?
En son Years and Years’ı izledim. İngiliz imali bir HBO işi. Yakın gelecekle ilgili bir nevi distopya. Şu orta bu mevzu üzerine düşünüyorum ve kimi hikayeler de yazıyorum. Çok zekice yazılmış, farklı bir imal. Dizi izleyeceksem ekseriyetle başı sonu muhakkak, küçük dizileri tercih ediyorum. O iki yüz otuz beş dakikalık Türk dizilerinin bir dakikasını bile izlemeyi reddediyorum.
– Senaryosunu yazdığınız Bir İstanbul Masalı, Üzgünüm Leyla üzere iç ısıtacak bir dizi daha çekilmez mi?
Daha güzeli de yapılabilir olağan. Ancak diğer bir ülkede, öteki kanallarda…
– Son soru da hayatla ortak kederlerimize dair olsun. Bazen insanın başından atamadığı şeyler oluyor, gündem ne kadar süratle akarsa aksın. Sizin başınızı bu sıralar ne meşgul ediyor? Ne üzüyor sizi?
Gündemin baş döndürücü bir süratle değişmesi beni çok bunaltıyor. Hiçbir şeyin üzerinde düşünmek, taşınmak, evirip çevirmek için fırsat kalmıyor. Sevinemiyorsunuz, bir anda o denli bir olay oluyor ki sevinmeye utanıyorsunuz. Üzülemiyorsunuz, o denli bir olay oluyor ki sizin ıstırabınız lafı edilmeye değmez hale geliyor. İnsanın başı dönüyor ve neye tutunacağını şaşırıyor. Bu halden çok muzdaribim.
– Ve bu sıralar neyle memnun oluyorsunuz?
En çok yazarak, yazacaklarımı hayal ederek memnun oluyorum.
