17 Ağustos 1999 büyük Marmara sarsıntısının üzerinden 20 yıl geçti. O gece saat 03.02’de meydana gelen 7.4 büyüklüğündeki büyük Marmara zelzelesinde 17 bin 480 kişi ömrünü yitirdi. Resmi sayılara nazaran 23 bin 781 kişi yaralandı, 505 kişi sakat kaldı. 285 bin 211 konut ve 42 bin 902 işyeri hasar gördü. Yaklaşık 16 milyon kişiyi etkileyen sarsıntıda İstanbul’da 454 kişi hayatını yitirdi. Geçen 20 yıldan ders alınmadı. Beklenen büyük İstanbul sarsıntısına hazırlanılmadı. Bir arpa uzunluğu yol alınmadığını söyleyen uzmanlar 20 yıl sonra tekrar uyarıyor: “İstanbul zelzeleye hazır değil.”
Tayfun Kahraman
‘GERİYE GÖTÜRÜR’
TMMOB İstanbul Kent Plancıları Odası Lideri
20 yıl çok ve bu müddette yapılabilecek çok şey varken, biz bir arpa uzunluğu yol kat edemedik. İstanbul, hâlâ sarsıntıya hazırlıksız ve hâlâ tüm kenti ilgilendiren bilhassa yapısal sorunlara ait olumlu adımlar atılmadı.
Konutlarımızın yani hayat yerlerimizin hali ise ortada, bugün İstanbul’da sarsıntı olmadan yapılar resen çöküyor. Bu yapı stoku varlığını korurken İstanbul için geçen 20 yıllık müddetin olumlu bir formda kullanıldığını, bir şeylerin değiştiğini söylemek mümkün değil. Herkesin artık bildiği üzere İstanbul’da zelzele sonrası afet toplanma alanlarının neredeyse tamamı, plan değişiklikleri ile yapılaşmaya açıldı.
Bunun sonucunda İstanbul’da sarsıntıdan sonra çadır kentlerin kurulabileceği, insanların sığınabilecekleri açık alanların artık neredeyse kalmadığını söylememiz gerekiyor. Bu türlü bir zelzele, bırakın İstanbul’u Türkiye’yi epey geriye götürecektir. İstanbul’da zelzelenin açacağı yaraların onarılması neredeyse imkânsız olacaktır.
Bu tabloda, zelzeleye nerede yakalanacağımızı bilmiyoruz. Lakin nerede olursak olalım, bu tablo tehlike altında olduğumuzu gösteriyor. O sırada konutta, işte, okulda, hastanede ya da markette olabiliriz.
Evimiz epey inançlı olsa bile, kamu yapıları ya da başka yapılar içinde sarsıntıya yakalanabiliriz. Yalnızca kendi barınaklarımızı değil, tüm yapılarımızı zelzeleye karşı güçlendirmeli, tedbirlerimizi arttırmalıyız.
Eyidoğan
’28 SEFER DEĞİŞTİ’
Prof. Dr. Haluk Eyidoğan
1985 tarihli imar yasası bugüne kadar 28 kere değişikliğe uğramasına karşın afet risklerini azaltacak içeriğe kavuşamadı. Yapı müteahhitliği yasası yok, fakat 2 Mart 2019’da Yapı Müteahhitliği Yönetmeliği çıkarılabildi. 1999 sarsıntısından lakin 20 yıl sonra, yüzlerce yüksek yapı inşa edildikten sonra, 1 Ocak 2019’dan geçerli olmak üzere yeni zelzele yönetmeliği ve sarsıntı tehlike haritası uygulamaya konulabildi. Afet risklerini azaltma idaresi hala afet müdahale, yardım ve yara sarma anlayışının önüne geçemedi.
Nüfusu 17 milyona yanlışsız artan ve artmaya da devam edeceği anlaşılan İstanbul mega-şehrinin etrafındaki vilayetler dahil önümüzdeki 25 yılda yüzde 65 olasılıkla 7 ve daha büyük bir sarsıntıya maruz kalacağı bilim topluluğu tarafında kabul edildi. Her yıl yüzde 2 oranında artan bu tehlike hem Marmara’yı şiddetle sarsacak ve hem de tırmanma yüksekliği 5 metreye varacak yükseklikte tsunamiye neden olacak..
Afet ziyanlarının azaltılması sağlıklı ve daima gelişmenin en can alıcı ögesi. Bu bahiste hükümetler ana sorumlu. Çalışmalarda sivil toplum örgütleri, özel dal, uzmanlar ve akademisyenler kesinlikle yer almalıdır. Mahallî idareler ve mahalle afet gönüllüleri sistemi güçlendirilmeli.
Risk idaresi ve kayıpların azaltması çalışmalarının planlama, eğitim, arazi kullanım idaresi ile bütünleşmesi gerekir.
Afet öncesi ve sonrası devirlerde kullanılacak gelişmiş bir bağlantı ve bilgilenme ağı tesis edilmelidir. Bütünleşik Olay Komuta Sistemi kurulmalı, sistem sayısal ve tek numara üzerinden çalışmalıdır.
Arazi kullanım kararlarında risklerin önlenmesi stratejik ehemmiyete sahip olmalı, rant gayeli müdahalelerden uzak durulmalıdır.
‘KARTAL GERÇEĞİ’
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Lideri Nusret Suna ise Kartal’da Sema Sokak’ta yaşanan ve 21 yurttaşın vefatına neden olan bina çökmesini anımsatarak “Kartal, İstanbul gerçeğini yansıtmaktadır. Bina ruhsatlıdır. Lakin mahallî idare asli misyonu olan kontrolü gerçekleştirmemiş, sonradan binaya üç kaçak kat çıkılmıştır. Müteahhidin, mahallî idarenin, binada oturan vatandaşların zincirleme ihmali, vurdumduymazlığı faciaya yol açmıştır. Bina için İmar Barışı’na başvurulmuş olduğunun açığa çıkması, İmar Barışı’nın yol açacağı olumsuz sonuçları netleştirmiştir” diye konuştu.
Prof. Bohnhoff
Alman uzman İstanbul sarsıntısı için vakit verdi: 30 yıl içinde
HAZIRLIKLI OLUN
Yerbilimleri araştırmalarıyla dünyanın önde gelen kurumlarından Jeolojik Araştırmalar Merkezi’nin uzmanlarından Alman sismolog Prof. Dr. Marco Bohnhoff, zelzelenin İstanbul merkezine çok yakın bir arada yaşanacak olması nedeniyle tesirinin de büyük olacağına dikkat çekti. DW Türkçe’ye konuşan Bohnoff, “Mesele İstanbul’da bir sarsıntı olup olmayacağı değil, zira olacak. Asıl soru işareti ne vakit olacağı konusunda. Önümüzdeki 30 yıl içerisinde, 7.4 büyüklüğüne ulaşabilecek bir zelzele mümkünlüğü yüzde 70” dedi.
‘SARSINTIYA GEREK YOK, ÇÖKÜYORUZ’
Jeoloji Mühendisleri, sarsıntının büyüklüğünün kıymetli olmadığını, İstanbul’un sarsıntısız da çöktüğüne dikkat çekti. Jeoloji Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi’nde dün yapılan açıklamada, “Beklediğimiz 7.2 büyüklüğündeki zelzeleye İstanbul’un altyapısı dayanmaz. Çarpık kentleşme hala aktif. Marmara Denizi kirlilik yüzünden can çekişiyor. Ormanlar tahrip edilip inşaat yapılıyor” denildi.
İstanbul’un Kâğıthane, Sancaktepe, Beyoğlu ve Esenyurt, ilçelerinde meydana gelen çökmeleri anımsatan Prof. Dr. Naci Görür, binalar kâfi mühendislik hizmetleri olmaksızın inşa edildiğinden sarsıntı olmaksızın da çökmelerin oluştuğunu belirtti.
