Arap Baharı sırasında Mısır’da yaşanan gelişmeleri anlattığı “Meydan” sinemasıyla tanıdığımız Jehane Noujaim ile tıpkı sinemanın yapımcılarından Karim Amer’in direktörlüğünü ve yapımcılığını birlikte üstlendikleri “The Great Hack” 2016 ABD seçimlerinde yaşanan manipülasyonlara ışık tutan ve günümüzün toplumsal medya gerçeğine dair çok kıymetli saptamalarda bulunan bir belgesel. Netflix’te izleyiciyle buluşan ve kanımca Oscar ödüllü “Citizenfour” ve “We Steal Secrets: The Story of Julian Assange” üzere ses getirmiş belgeseller ortasına ismini yazdıracak bir iş olan “The Great Hack” en anti-paranoyak, komplo teorisi düşmanlarını bile durup düşünmeye itecek kadar güçlü bir tez sunuyor toplumsal medya hakkında.
Müthiş bir tezgâh
Filmden öğrendiğimiz olgusal gerçekler: 1. Cambridge Analytica diye bir bilgi toplama/analiz etme şirketi var ve bu şirket kıymetli siyasi kampanyalar için çalışmalar yapıyor. 2. Cambridge Analytica topladığı dataların çok büyük bir kısmını Facebook’tan alıyor ve zati Facebook’un en büyük gelir kaynağı da bu bilgileri pazarlamak. 3. Birebir şirket bu datalar ışığında seçmenler üzserinde bir çalışma yapıyor ve “fikrini değiştirebileceklerini” saptayarak onlara makul bir fikri aşılayan (Trump’a oy vermek ya da AB’den çıkmak gibi) içerikler yolluyor. Sinemanın anlattığı “great hack” kabaca bu kadar kolay işte. Ne fevkalade bir tezgâh değil mi? Noujaim ve Amer sineması kurgularken en önemli üç kişinin tanıklıklarına ve araştırmalarına dayandırmışlar, bunlardan biri ve en tartışmalı olanı Brittany Kaiser. Gençliğinde Barack Obama’nın seçim kampanyası için çalışmış, Birleşmiş Milletler üzere kurumlarda lobicilik yapmış, lakin sonradan Cambridge Analytica’ya girip muhafazakâr bir etrafın içinde kendini bulup, üstelik bu etrafa de ahenk sağlamış biri Kaiser. Sinemada kendisini bir “whistleblower” (içeriden bilgi sızdıran bir çeşit muhbir) olarak tanıyoruz, lakin görüyoruz ki hâlâ Cambridge Analytica için yaptığı çalışmaların insan haklarına karşıtlığı konusunda başı karışık. Toplanan bilgiler ışığında seçmenleri ikna etmeye çalışmayı çok da yanlış görmüyor ve onları bilgilendirdiğini düşünüyor. Sinemanın bir yerinde bunun yanlışlığının da ayırdına vardığını anlıyoruz, fakat gerçek bir özeleştiriden uzak olduğu da gerçek Kaiser’in. Onun dışında Cambridge Analytica’ya dava açarak ferdî datalarını geri almak isteyen David Carroll, Guardian gazetesi için çalışan araştırmacı gazeteci Carole Cadwalldr (CA’nın Brexit için yaptığı çalışmalar bilhassa onun sayesinde açığa çıkıyor biraz da), CA’nın eski COO/CFO’su Julian Wheatland ve birebir şirketin eski analisti olan Christopher Wylie de sinemada değerli roller üstlenen öbür isimler.
Tam bu noktada çağımızın kıymetli muhalif aydınlarından Noam Chomsky’yi hatırlamakta yarar var güya. Yıllar öncesinden bu yana tekrarladığı bir tezi var Chomsky’nin: “Faşist/totaliter rejimlerde şiddetin fonksiyonu neyse, demokratik rejimlerde medyanın fonksiyonu odur”. Biraz fazla kolaya indirgeyerek ve kabaca özetledim tahminen lakin ne demek istediğim anladığınızı sanıyorum. (yine de daha fazlası için Chomsky’nin kitaplarını okuyabilir yahut en azından “Manufacturing Consent/Rızanın İmalatı” isimli belgeseli izleyebilirler, ki birebir isimli kitabı BGST etiketiyle bulup okuyabilirsiniz) Bu durumda aslında “The Grat Hack”in bize gösterdiği en net şey, medyadan da öte “sosyal medya”nın Chomsky’nin dediği fonksiyonu üstlenmekte olduğu ve bizim de hiçbir şeyin farkında olmadığımızdır. Bugün Facebook’un pazarladığı şahsî bilgilerimiz yarın iktidara gelmesi için oy verdiğimiz politik partinin seçim kampanyasında kullanılacak muhtemelen ve biz tekrar de gerçek bir demokraside yaşadığımıza inanacağız, o denli mi? İnsanların bir ortaya gelmesi, sanal da olsa bir topluluk, birliktelik hissi yaşamak için buluştuğu toplumsal medya aslında hepimizi bölen, kutuplaştıran, ayrıştıran bir şeye dönüşmüş durumda ve galiba buna karşı yapılacak en sağlıklı hareket de toplumsal medyayı terk etmek. Yapabilir miyiz derseniz, çok şüpheliyim.
