Kırgız polisinin 2011-2017 yılları ortasında Kırgızistan Devlet Başkanlığı yapan yapan Almazbek Atambayev’i Bişkek yakınlarındaki ikametinde tutuklama teşebbüsü iki gün sürdü. 7 ile 8 Ağustos günleri, eski cumhurbaşkanının destekçileri polisle çatıştı, 80’den fazla kişi yaralandı, bir özel kuvvetler casusu da ömrünü yitirdi. İki günün bilançosu çok ağırdı. Atambayev üç defa çağrıldığı sorgulamaya gitmeyince, meğer yalnızca şahit olarak çağrılmıştı, devreye polis gücü girdi.
Krizin nedeni
Resmi açıklama yolsuzluğa vurgu yapmakla birlikte Kırgızistan’daki siyasi kriz, Atambayev ile şimdiki Cumhurbaşkanı Sooronbay Ceenbekov ortasında uzun süren bir uyuşmazlığın sonucu. Atambayev, 2017 yılında Devlet Başkanlığı’na seçilen Ceenbekov’u daima desteklemişti, lakin Ceenbekov 2017 yılında misyona başladığı anda durum değişmeye başladı. Yolsuzlukla savaş ilan ettiğini duyuran Ceenbekov kendisinden evvelki idaresi, yani Atambayev devrini yolsuzlukla suçladı. Kırgız parlamentosu mayıs ayında Ceenbekov’un imzaladığı bir yasa uyarınca, Atambayev’in dokunulmazlığını haziranda kaldırdı. Oluşturulan özel bir kurula nazaran eski cumhurbaşkanı 2018 kışında bir kazanın yaşandığı Bişkek termik santralinin modernizasyonu sırasında yolsuzluk yapmıştı. Hasebiyle Atambayev, yasadışı zenginleşme, haksız arazi edinimi, hatalı işadamlarının hür bırakılması üzere suçlamalar nedeniyle soruşturma altındaydı.
Atambayev dokunulmazlığının kaldırılmasından sonra tam bir ay mühletince köyündeki konutunda kaldı. Tutuklama teşebbüsü ise lakin 7 Ağustos’ta yapıldı. Kırgız makamları çatışmalı tutuklama teşebbüsünü “Orada kan dökülmesini istemedik, bu yüzden plastik mermiler kullandık. Biz Atambayev’i şahit olarak çağırdık, fakat artık önemli bir cürüm için soruşturulacak” kelamlarıyla açıkladılar.
Her ne kadar uzağında gerçekleşse de bu çatışmalı tutuklama teşebbüsü başkentte tedirginlik yarattı. Zira ülkede daha evvel de önemli sokak hareketleri olmuştu. 2010 yılında hükümet değişikliğine yol açan şovlar sırasında yaşanan yağmalama olaylarının tekrarlanacağı kaygısıyla dükkanlar, alışveriş merkezleri erkenden kepenk kapattılar. Binalar, işyerleri esirgeyici panellerle korundu, “ulusal milisler” olarak isimlendirilen güçler de rastgele bir yağmalama gişimine karşı tedbirler aldılar.
Tek demokrasi
Kırgızistan, Orta Asya’da “demokratik” sayılan tek ülke. Komşularının tersine, halktan dayanak görmeyen hükümetler devrildi. Bu bazen barışçıl bazen de şiddetle yapıldı. İdarelerden ikisi 2005 ve 2010’deki büyük protesto şovlarıyla devrildi. Son hükümet değişikliğinden sonra cumhurbaşkanlarının iktidara el koyma teşebbüslerinden kaçınmak için yeni bir anayasa kabul edildi. Parlamentonun yetkileri arttırıldı, cumhurbaşkanlarının yetkisi azaltıldı.
Ancak bu değişikliği bu yasa yürürlükteyken iktidara gelen Atambayev desteklemedi. Maddeyi “Putin-Medvedev programı”nı anımsatarak kaldırmaya çalıştı. Fakat Ceenbekov ile yaşanan çatışma sonucu, başkanlıktan sonra bile “yönetimde kelam sahibi olma” isteği bitmeyen, “tek adam” olma heveslisi Atambayev, giderek hem kendi partisi içinde, hem parlamentoda evvel tesirini akabinde da dokunulmazlığını kaybetti.
Başkanlık sistemi çıkmazı
2017 yılında Atambayev’in takviyesiyle iktidara gelen, uzun vakit da eski cumhurbaşkanının en yakın müttefiki olan Ceenbekov, geçen yıl üst seviye güvenlik görevlilerini vazifeden almış, iktidar partisi üzerindeki Atambayev denetimini etkisizleştirmişti. Başkanlık sistemnini yürümediği, bu sistemin kolay kolay “tek adam” yaratacağının en yeterli, en örneklerinden biri de Kırgızistan oldu.
|
RUSYA KİMİ DESTEKLİYOR? Hem bizde hem de batı medyasında Atambayev’in Rusya tarafından desteklendiği argümanları yer aldı bir oldukça. Lakin bu hakikat değil. Bir vakitler desteklemiş olsa bile Rusya, Atambayev’in yanında olmadığı üzere, tutuklanma teşebbüsü sırasında da, tutuklanmasında da rastgele bir açıklama yapmadı. Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile Atambayev temmuz ayı sonlarında Moskova’da bir ortaya geldi, fakat Putin görüşme sonrası yaptığı açıklamada Ceenbekov’a takviye verdiğini belirtti. Rusya, en yakın müttefiki olan Kırgızistan’da kıymetli bir hava üssüne sahip, hasebiyle ittifakı sarsacak tavırlar almıyor. |
