AFPUrsula von der Leyen ve Almanya Başbakanı Angela Merkel
Avrupa Birliği’nin yeni yol haritası, daha merkezi, büyük sermayenin çıkarlarıyla daha uyumlu, milletlerarası alanda diplomatik ve askeri olarak daha tesirli bir Avrupa’yı öngörüyor.
Avrupa Parlamentosu seçimlerinin akabinde, yeni parlamento, Avrupa Komitesi Başkanlığı’na Almanya’nın eski savunma bakanı Ursula von der Leyen’i seçti.
Belçika Başbakanı Charles Michel Avrupa Kurulu’nun, eski IMF Lideri Fransız avukat Christine Lagarde Avrupa Merkez Bankası’nın başına geliyor. Böylelikle Avrupa’nın en güçlü sanayi ülkeleriden üçü, Avrupa Birliği’nin (AB) kilit kurumlarının idaresini paylaşmış oluyor.
Bu gelişmeler, AB sürecinin derinleşerek hızlanacağını, AB’nin, büyük güçler ortası rekabet ve istikrarlar dünyasında kendi çıkarlarını koruyacak özgün bir yer açma uğraşlarının ağırlaşacağını düşündürüyor.
‘Tek bir siyasi yer’e doğru
Avrupa Parlamentosu seçimleri, AB ülkesi vatandaşlar ortasında büyük ilgi çekti. İştirak, 2014 seçimlerine nazaran yüzde 8 arttı.
Avrupa Birliği ülkelerinde merkez sağ ve sol partiler oy kaybettiler. Popülist sağın oylarındaki artış da Parlamento’daki istikrarları bozacak seviyede değil.
Avrupa Parlamentosu’nda, AB projesinin çekirdeğini oluşturan merkez partilerin hâlâ çoğunluğu oluşturduğu görülüyor. Dahası, Yeşiller ve öbür sol partilerin oylarındaki artış, sağ popülist partileri dengeleyebilecek seviyede.
Seçimlere iştirakin artması, sağ popülist partilerin Avrupa çapında birlikte çalışma eforları, her üye ülkede benzeri problemlerin ve dertlerin gündeme gelmiş olması; Washington Post muharriri Anne Appleboum’un seçimlerden sonra işaret ettiği üzere, Avrupa’nın “tek bir siyasi yere dönüşmekte olduğunu” gösteriyordu.
Eğer Avrupa Birliği tek bir siyasi yere dönüşüyorsa, hem kurumsal yapısı ve karar alma süreçlerinin evrimi bu tarafta ilerlemelidir hem de kendine, günümüzün büyük güçler ortası rekabet ve istikrarlar dünyasında, özgün çıkarlarını müdafaaya uygun bir yer açmalıdır.
Ursula von der Leyen’in Avrupa Kurulu Başkanlığı için seçilme sürecinin ve Parlamento’da onaylanmasının da bu evrimin dinamikleriyle uyumlu olduğu görülüyor.
AFPChristian Lagarde
Komisyonun gücü arttı
Parlamento’dan gelen bir adayın yerine, Almanya ve Fransa’nın gayretleriyle Parlamento dışından von der Leyen’in parlamentoya onaylatılması, Avrupa Birliği’nin karar alma süreçleri içinde Komite’nin gücünün, parlamentoya kıyasla daha da artmasına yol açıyor.
Ursula von der Leyen, Parlamento’da yaptığı konuşmada -aşağıda değineceğim gibi- bilhassa dış siyasette karar alma sürecini, Parlamento’nun tesirini sınırlayarak hızlandıracağını söylüyordu.
Komisyon’un güçlenmesi öncelikle iki manaya geliyor.
Birincisi; Parlamento, Avrupa Birliği ülkelerinin vatandaşlarının iradesini söz eden bir kurum. Buna karşılık Komite, devletlerin iradelerinin yansıdığı bir karar merkezi.
Parlamento demokratik seçimlere dayanıyor. Komite ise devletlerarası hiyerarşik güç ilgilerinin yansıdığı bir yer.
İkincisi; Avrupa Sanayicileri Yuvarlak Masası (ASYM) olarak bilinen kuruluşun, Komite’nin gündemine gelen bahisler ve aldığı kararlar üzerinde 1980’lerin başından bu yana direkt ve orantısız bir tartısı olduğu görülüyor.
ASYM, Avrupa’nın en büyük 55 milletlerarası şirketinin CEO’larının yer aldığı bir örgüt.
Avrupa Birliği’nin neo-liberal iktisat modelinin şekillenmesinde süreçler, başından bu yana daima ASYM’nin liderliğinde ilerliyordu.
AB çapında büyük projelerin tasarlanması ve benimsenmesinde, yeni yasa tekliflerinin hazırlanmasına da çoğunlukla ASYM’nin tekliflerinin belirleyici olduğu söylenir.
Komisyonun kararlarını etkilemeye çalışan lobi kümeleri, ASYM’nin Komite’nin çabucak tüm komitelerde aktif olmasından ve “ASYM damgası” taşımayan tekliflerin muvaffakiyet bahtı olmadığından yakınıyor.
Avrupa Anayasası taslağının 2005’te referandumlarda reddedilmesinin akabinde Komite’nin parlamento karşısındaki gücüyle birlikte ASYM’nin AB süreci üzerindeki tesiri izafi olarak zayıflamaya başlamıştı. Artık ASYM’nin gücünün yeninden artmaya başladığını düşünebiliriz.
AFPAvrupa Parlamentosu
Kısacası Avrupa Birliği’nin karar alma süreçlerinde merkezileşme, devletlerarası hiyerarşik bağlantıların ve memleketler arası şirketlerin tesirleri artıyor.
Bu artışın izlerini ASYM’nin nisan ayında yayımladığı, “Avrupa’nın dünya içindeki yerini güçlendirmek” başlıklı dokuz sayfalık broşürde ve von der Leyen’in Parlamento’da, adaylığı oylanmadan evvel yaptığı sunuş konuşmasında görmek mümkün.
Yeni yol haritasını Ursula von der Leyen anlattı
Gerek ASYM’nin broşürü, gerek von der Leyen’in konuşması AB için yeni bir yol haritası tasarısının gündemde olduğunu gösteriyor.
ASYM bu yol haritasına ait taleplerini ve saptamalarını, siyası kavramlardan ve meselelerden uzak durmaya çalışarak iktisadın -ne anlatmak istediğini çabucak ele vermeyen- lisanıyla sunuyor.
Ursula von der Leyen’in konuşmasında bu yeni yol haritası tasarısının izlerini çok daha besbelli biçimde, siyasetin daha direkt ve açık lisanıyla söz edilmiş biçimde bulabiliyoruz.
Küreselleşme, iklim krizi, dijitalleşme, sığınmacılar üzere temel global ve bir manada “yumuşak güç” kaynağı olabilecek problemlere değindikten sonra şöyle devam ediyor:
“Tüm bunlar insanlarda bir denetimi kaybetme, içinde yaşadığı toplumla olan bağlarında gevşeme duygusu yaratıyor. Bu sıkıntıların hiçbiri ortadan kalkmayacak. Lakin bunlara reaksiyon vermenin farklı yolları var. Bazıları otoriter rejimlere yöneliyor; bazıları global tesirlerini limanlara, yollara yatırım yaparak satın alıyor, bağımlılıklar yaratıyor. Bazıları de korumacılığa yöneliyor.”
Ursula von der Leyen, bu paragrafta, sırasıyla Rusya’ya, Çin’e ve ABD’ye işaret etmiş oluyor. Sonra “Bu seçeneklerden hiçbiri bize uygun değil… Biz [bu yolu] Avrupa’nın kendi stiliyle yaratacağız. Fakat şayet Avrupa’nın yolunda gideceksek, evvel birliğimizi yine bulmamız gerekiyor. Şayet içerde birleşirsek kimse bizi dışardan bölemez” diyerek Avrupa Birliği’ni bu üç gücün karşısında dördüncü seçenek olarak tanımlıyor.
Avrupa uygarlığının Yunan ideolojisine, Roma hukukuna dayandığını vurgulayarak Avrupa’nın yaratacağı seçeneğin tarihi ve kültürel tabanını, uygarlıklar çatışması tezini anımsatır biçimde tanımlıyor.
Avrupa Kurulu’nun seçilmiş lideri, bu seçeneğin sırf Avrupa için değil tüm dünya için de geçerli olduğunu düşündüğünü, eski Irak Cumhurbaşkanı Fuad Temiz’in “Avrupa’yı burada daha çok görmek istiyoruz” kelamlarını aktardıktan sonra, “Dünya Avrupa’yı çağırıyor. Dünyanın, Avrupa’nın varlığına daha fazla ihtiyacı var” açıklamasından anlıyoruz.
Getty Images
Urusula von der Leyen, Avrupa’nın dünyaya sunacağı seçenek ile ilgili yaklaşımını, dış siyaset ve savunma alanlarında iki teklifle tamamlıyor:
“Avrupa Parlamentosu ve Kurulu, dış siyaset alanında karar alırken daha süratli davranabilmek için ‘nitelikli çoğunluk’ unsurunu benimseme cüretini göstermelidir.
“Savunma konusunda, NATO her vakit AB savunmasının köşe taşı olacaktır.
“Ancak, Avrupa trans-Atlantikçi kalmakla birlikte, daha fazla Avrupalılaşmalıdır. Avrupa Savunma Birliği tam da bunun için kurulmuştur.”
Ursula von der Leyen, konuşmasını bitirirken Avrupa’yı birleştirmek ve güçlendirmek için çalışacağını vurguladıktan sonra, “daha güçlü bir Avrupa görmek isteyenler benim sarsılmaz desteğime güvenebilirler. Buna karşılık, Avrupa’yı zayıflatmak, bölmek ve bedellerinden mahrum bırakmak isteyenler karşılarında beni, çok acımasız bir rakip olarak bulacaklar” diyor.
Özetlersek, Merkel hükümetinde Savunma Bakanlığı sırasında, “şahin” bir tavırla, Almanya ordusunun modernizasyonu ve güçlendirilmesi, global çapta daha faal bir manzara sunması için kampanya yürütmüş olan Ursula von der Leyen’in kurul başkanlığıyla, Avrupa Birliği yeni bir yol haritasını benimsiyor.
Bu yeni yol haritası, daha merkezi, daha süratli karar alabilen, büyük sermayenin çıkarlarıyla daha uyumlu, milletlerarası alanda diplomatik ve askeri olarak daha tesirli, kendini Rusya, Çin ve ABD karşısında dördüncü odak ve hegemonya adayı olarak gören bir Avrupa’yı öngörüyor.
