Prof Dr Feride Acar yıllardır bayan hakları cinsiyet eşitliği uğraşı veriyor ABD de doktora eğitimi Escort Sincan aldı Sosyoloji okuduğu ODTÜ Siyaset Bilimi ve Kamu İdaresi Bölümü nde 1976 da öğretim üyesi olarak misyona başladı 1994 de profesör oldu Türkiye deki birinci örneklerden biri olan ODTÜ Bayan Sincan Escort Çalışmaları Anabilim Kısmı ve Yüksek Lisans Programı nın kurucularından O programda on yıl kurucu lider olarak çalıştı ODTÜ Siyaset Bilimi ve Kamu İdaresi Kısmı Başkanlığı da yaptı Dünya Bankası BM Sincan Escort Bayan Kalkınma Programı OSCE üzere kurumlar için uluslarası uzman olarak misyon yaptı ülkemizi pek çok toplantıda temsil etti BM Bayana Karşı Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi nin kontrol organı olan CEDAW Komitesi nde 16 yıl üye raportör lider yardımcılığı ve lider olarak misyon yaptı 2018 de Apolitical kuruluşunun dünyada toplumsal cinsiyet eşitliği için uğraş eden en tesirli 100 bireyden oluşan listesinde Türkiye den tek isim olarak yer aldı
Acar, “Yok efendim bir bayan biriyle iki ay evli kalacak sonra ömrünün sonuna kadar nafaka mı alacak diyenler var. Bu türlü olayların çok olduğunu zannetmiyorum. Bu türlü olması için de bir neden yok. İlla ömür uzunluğu verilecek demiyor kanun” diyor.
GREVIO lideriydi
İstanbul Sözleşmesi ni yazan isimlerden Mukavele sürecinde müzakereleri Türkiye ismine yürüttü İstanbul Kontratı bayanlara yönelik şiddetin toplumsal cinsiyet eşitsizliğiyle direkt bağlı olduğunu birinci defa açıkça söyleyen mukavele oldu Bayanlara Yönelik Şiddet ve Konut İçi Şiddete Karşı Hareket Uzmanlar Kümesi GREVIO Avrupa Konseyi nin İstanbul Sözleşmesi nin uygulamasını izleme emeliyle oluşturduğu organ Acar kurulduğundan bu yana GREVIO Lideri olarak misyon yapıyordu Türkiye Haziran 2019 da başlayan yeni periyot için Acar ı aday göstermedi ve Acar ın başkanlığı geçen ay bitti Ayrılırken kendisine Avrupa Kurulu tarafından Pro Merito Medal yani liyakat madalyası verildi Acar ile GREVIO adayı gösterilmemesi üzerine Ankara da bir ortaya gelmiştik İstanbul ziyaretinde yine buluştuk Türkiye yi bayanları bayanların yoksulluk nafakasına yönelik tehditleri ve Ankara yı konuştuk
GREVIO başkanlığından mükafatla uğurlandınız
Evet Avrupa Kurulu 23 Mayıs ta Strazburg da düzenlenen merasimle bana liyakat madalyası verdi Avrupa Kurulu’nun temsil ettiği demokrasi hukukun üstünlüğü insan haklarının korunması üzere temel pahalar için çalışan insanlara verilen bir madalya İstanbul Sözleşmesi nin hazırlanmasına katkılarım ve denetlenmesi sürecinde yani GREVİO komitesindeki çalışmalarım nedeniyle verildi Gurur duydum memnun oldum Benim artık GREVIO da devam etmeyeceğimin bilindiği bir noktada verilmiş olması da bütün uğraşlarımın memleketler arası toplum tarafından takdir edildiğini gösteriyordu O bakımdan da ayrıyeten şad oldum Beni sahiden onurlandıran konuşmalar yapıldı Ödül Avrupa Kurulu Demokrasi Genel Yöneticisi Snezana Samardzic Markovic tarafından Strazburg da düzenlenen merasimde verildi O da çok hoş bir konuşma yaptı Ben de bir teşekkür konuşması yaptım
Duygulandınız mı
Duygulandım elbette Bu merasim GREVIO lideri olarak yönettiğim son toplantının bitiminde gerçekleşti O merasimden bir gün sonra Strazburg da düzenlenmesine benim de öncü olduğum ve dünyanın farklı bölgelerindeki GREVIO gibisi bayan hakları ve bayanlara yönelik şiddetle gayret mukavelelerinin kontrol organlarının temsilcilerinin de katıldığı bir büyük Memleketler arası Konferans vardı Afrika dan Latin Amerika dan Asya dan Avrupa dan temsilciler katıldı Benim için yapılan madalya merasimine onlar da geldiler Hepsi yıllar içinde birlikte çalıştığım işbirliği yaptığımız şahıslar ve kurumların memleketler arası sivil toplum örgütlerinin mensupları Merasimin bu türlü bir ortamda ve böylesine geniş iştirakle yapılmış olması beni ayrıyeten keyifli etti
Son GREVIO toplantınız nasıldı
İlk devir GREVIO nun son toplantısı idi Gündemdeki Fransa ve Finlandiya raporları konuşuldu O noktada GREVIO nun yeni devir üyeleri belirli olmuştu Yeni periyot için Türkiye ve Avusturya dışındaki bütün devletler mevcut GREVIO üyelerini tekrar aday göstermişlerdi ve onların hepsi seçildi Bu durum GREVIO açısından çok uygun oldu ve beni nitekim keyifli etti çünkü GREVO nun birinci dört yılını tamamladığımız noktada yapılan seçimde kendi devletlerince aday gösterilen bütün eski üyelerin tekrar seçilmesi bu konseye ve yaptığı işe verilmiş bir onaydı GREVIO nun birinci devirdeki çalışmalarının milletlerarası toplumca takdir edildiğini zati değişik vesilelerle biliyorduk Devlet temsilcileriyle son bir yıl içinde yaptığım bütün görüşmelerde daima şunu söylemiştim GREVIO nun devamlılığının sağlanması kıymetli zira bu kurumsallaşmasını sürdüren bir organ Birinci dört yılda yapılanları hiç bilmeyen kurumsal hafızanın bir modülü olmayan yeni bir grup oluşsaydı bu İstanbul Sözleşmesi nin uygulanması açısından dezavantaj olurdu
Gözünüz artta kalmayacak
Aynen Hem GREVIO toplantısında hem ödül merasiminde herkes onu söyledi esasen Ben de çok memnunum
SORUN TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTSİZLİĞİ
Nafaka tartışmasına geçelim mi Neden kopuyor bu fırtına İmza kampanyasına birinci katılan isimlerden birisiniz siz de
Ben işin teknik tüzel tartışmaları kısmına girmeyeceğim Toplum olarak bizim temel önemsememiz gereken daima dönüp dönüp söyledim temel zihniyet İstanbul Mukavelesi’ni anlatırken de değindiğim üzere bayan hakları bayanlara yönelik şiddet üzere bahisler daima bir bütünlük içinde yaklaşılması gereken mevzular Örneğin bayan erkek eşitsizliği ve bayana yönelik şiddet konusuna bakıp yalnızca aile içi şiddeti durduracağım demekle bir tek ona yönelik önlemler almakla fazla bir yol alınamadığını biliyoruz Zira aile içi şiddet de bu bütünün kesimi Yani toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin bir kesimi sonucu Nafaka sıkıntısı de birebir bütünün bir öteki modülü Bizim memleketimizde toplumsal cinsiyet eşitsizliğiyle topyekün uğraş edilmedikçe bu mevzuda faal siyasetler kabul edilip uygulamaya konulmadıkça bu cins tekil tartışmalarla önemli ara almak mümkün değil
Yoksulluk nafakası niye bu kadar değerli
Türkiye de bayan nüfusun çok büyük bir kısmı kendi seçimleriyle de değil etrafın tesiriyle mesken bayanı olmaya aileye ve çocuklara bakmakla yükümlü kişi olmaya yönlendiriliyor Hatta bunu devlet siyasetleri da destekliyor Malum evlilik nedeniyle işinden ayrılan bayanların kıdem tazminatı ödeniyor Evlendikten sonra mesken içi sorumlulukları yüklenen bayanların işgücüne iştiraki son derece düşük Son vakitlerde burada bir yükselme olduğu argüman ediliyor ve bir ölçü da vardır fakat bu husustaki istatistiklerin de ne kadar gerçek resmi yansıttığı kuşku götürür GREVIO raporunda da buna değinildi Biliyorsunuz konutta hasta bakan çocuk bakan bayanlara geçim yardımı üzere politikalarımız var Bunlar bir manada düzgün şeyler lakin bu pozisyondaki bayanların istihdama katılmış olarak sınıflandırılması sayıları gerçekçi olmayan bir biçimde üst çekiyor Yüzde 30 larda görünen bayan istihdamı aslında daha düşük
FATURAYI SIKINTI KOŞULLARDAKİ BAYANLARA KESMEK HAKSIZLIK
Çalışamayan bayanlar ne yapacak asıl sorun bu değil mi zati
Hal bu türlü olunca çalışmayan bağımsız geçim yolu olmayan evli bayanlar boşanma durumunda son derece sıkıntı koşullara mahkum oluyor Bayan erkek ortasındaki eğitim eşitsizliği de ortadan kalkmış değil Kimi tekil örnekler farklı olabilir lakin bir müddet evli kalmış bundan ötürü konutu dışında iş imkanı olmamış çalışamamış ya da işini bırakmış pek çok bayan yetiştirilişi dolayısı ile boşandıktan sonra istese de çalışacak donanıma sahip değil Yürümeyen bir evliliği çok kez da şiddet gördüğü bir alakayı bitirdiğinde bu bayanların şayet şahsî bir geliri yahut aileden kalan malı mülkü yoksa yoksulluğa düşmesi çok muhtemel Bu nedenledir ki kanundaki kelam konusu nafakanın ismi da yoksulluk nafakası Çok kere unutulan ya da unutulmak istenen kıymetli nokta da şu Tartışma konusu olan evlilik dağıldığında fakir olacak olan eşe verilecek nafaka Bu eşin çok kez bayan olması ise toplumsal bir gerçeklik ve toplumun sorumluluk alması gereken bir husus Buna karşı çıkmak bana hiç de adil gelmiyor İmzamı bunun için koydum
Artık fakir bayanlardan kimse kelam etmiyor yüksek sayıyla nafaka alan ünlüler örnek olarak gösteriliyor
Bu maalesef çok istismar edilen bir mevzu Yok efendim bir bayan biriyle iki ay evli kalacak sonra ömrünün sonuna kadar nafaka mı alacak diyenler var Bu türlü olayların çok olduğunu zannetmiyorum Bu türlü olması için de bir neden yok İlla ömür uzunluğu verilecek demiyor kanun mahkemenin hakimin büyük ölçüde takdirine bırakıyor Burada değerli olan yargıçların yaklaşımı ve zihniyeti Bunun hem Türkiye koşullarına uygun gerçekçi bir yaklaşım olması hem de milletlerarası normlara kontratlardaki yükümlülüklere aykırı düşmemesi gerekir Nafaka konusu tek başına tahlil olacak bir bahis degil Bayanları güçlendirmeye yönelik bir dizi dengeli öbür devlet siyasetlerinin modülü olması lazım Bütüncül siyasetler olmadığı vakit yalnızca nafaka üzerinden koparılan kıyamet yapılan tartışma bizi bir yere götürmez Mevcut durumun faturasını aslında sıkıntı koşullarda olan bayanlara çıkarmak hakikatten çok bahtsız son derece haksız bir şey olur
YUMURTA MI TAVUKTAN TAVUK MU YUMURTADAN
Zihniyet sorunu var dediniz ya bunu aşmamız için bir reçete var mı
Uzun vadeli bir şey Reçete aslında uluslarası mukavelelerde yazılı BM Bayanlara Karşı Ayrımcılığın Önlenmesi Mukavelesi hangi alanda ne yapılması gerektiğini tek tek söylüyor CEDAW Komitesi devlete verdiği tavsiyelerde istihdam siyaset aile alakaları ve başka alanlarda ne yapılması gerektiği açıkca belirtmiş İstanbul Mukavelesi ise çok daha detaylı bir formda adeta bir reçete olarak söylüyor tek tek ne kadar vakit içinde nelerin yapılması gerektiğini Bu bütüncül ve dengeli teklifleri uygulamaktan kaçındığınız vakit bir şeylerin değişmesini toplumda hakim olan ataerkil zihniyetin zaten değişmesini beklemek sizce gerçekçi mi Devlet bu noktada dengeli bir irade sergilemekten önerilen düzenlemeleri bütünüyle yerine getirmekten niçin kaçınıyor Bu biraz yumurta mı tavuktan tavuk mu yumurtadan ikilemine giriyor Çünkü devletin milletlerarası kontratlardan kaynaklanan yükümlülüklerini hakkıyla uygulamadan kaçınması çok kere o hakim cinsiyetci zihniyete yakın olmasından ya da o zihniyetin savunucularının siyasal reaksiyonunu göze alamamasından kaynaklanıyor Değerli olan bunu aşabilmek Gerçekten bunu aşabilen toplumlar bayanların insan hakları alanında aralık katediyor Bizim de bu türlü bir sıçrama yapmamız gerekiyor
Yapar mıyız
Bu iktidarın muhaletin ve toplumun talebine iradesine bağlı Lakin biz bu sıçramayı Cumhuriyet ihtilalleri ile geçmişte yapabilmiş bir ülkeyiz Bu alanda büyük bir özveri cüret ve güçle çalışan insanlarımız ve bayan derneklerimiz var
“Yargıya itimadın sarsıldığını, önemli bir ıslahat muhtaçlığı olduğunu herkes söylüyor. Fakat yapılacak ıslahatın, günü kurtarmaya yönelmeyen, milletlerarası standartlara, hukukun üstünlüğü prensiplerine uygun bir ıslahat olması kıymetli.”
BEN HER VAKİT UMUTLUYUM
Umut var mı
Ben her vakit umutluyum Umutsuz olsam 40 yıldır bu işlerin içinde olmazdım Türkiye deki dünyadaki tablonun da istediğimiz süratte olmasa da uyguna gittiğini görüyorum Gerici bayanların insan haklarına açıktan karşı çıkan akımlar birçok ülkede var Bunlar bu hususta hassas olan insanların moralini bozuyor vakit zaman benim de moralimi bozuyor Fakat genel olarak tarihe ve medeniyetin gelişme çizgisine baktığımda demokrasi özgürlük insan hakları adalet üzere kavramları savunan kıymetlerin daima daha uzun ömür çizgisi olduğunu görüyorum Ortada bir ekip ataklar kısmi geri gidişler oluyor ancak büyük tabloya uzun soluklu gelişmelere bakınca daima ileriye gerçek adımlar atıldığını düşünüyorum Türkiye de de bu türlü olacağını düşünüyorum lakin vakit kaybediyoruz Bayanlarımızın yaşadığı ağır sıkıntılar devam ediyor
Vakit değerli
Evet çok değerli Bayanların insan hakları ve eşitsizliğin giderilmesi için 100 sene daha bekleyelim diyemeyiz Toplumsal cinsiyet eşitsizliği yalnızca bayanların sorunu da değil bu eşitsizlik toplumun ekonomik ve siyasi gelişmesine çok olumsuz tesir yapıyor Yani husus yalnızca kıymetler sıkıntısı değil önemli pratik sonuçları da olan bir olgu İşte tam da bu nedenle bütün dünyada toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması BM Sürdürülebilir Kalkınma Maksatları içinde başlı başına bir maksat olarak yer alıyor Dünyanın istediği yere gitmesi için bütün toplumlar toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamalı Ne yapacaksınız bu gayeye yönelik siyasetler ortaya koyun diyorlar Yani mevzu bu niteliği ile de Türkiye nin kalkınması için aciliyet arz eden bir sorun haline gelmiş durumda Çok daha fazla vakit kaybetmeden bayan erkek eşitliğini gerçekleştirecek dengeli siyasetlerin koyulması ve uygulanması lazım
HAKİM VE SAVCILARA KONTRAT EĞİTİMİ LAZIM
Türkiye de son yıllarda AİHM kararlarının uygulanmadığını gördük Nafaka üzere hususlarda üstte kelam ettiğimiz kontratlara karşıt mahkeme kararları çıkmaya başladı son günlerde Ne söylersiniz yargının bu tutumuyla ilgili
Ülkemizdeki hukuksuzluk ve yargı buhranı sokaktaki insanların konuştuğu bir gerçeklik haline geldi maalesef son yıllarda Hükümet de bunu söylüyor Yargıya itimadın sarsıldığını önemli bir ıslahat gereksinimi olduğunu herkes söylüyor Lakin yapılacak ıslahatın günü kurtarmaya yönelmeyen milletlerarası standartlara hukukun üstünlüğü prensiplerine uygun bir ıslahat olması değerli Bahse toplumsal cinsiyet ve bayan hakları açısından bakacak olursak ben şöyle bir noktayı önemsiyorum Toplumsal cinsiyet eşitliği bayanların insan hakları hususlarında bizim yargı topluluğumuzun bilhassa hakim ve savcılarımızın milletlerarası normları daha âlâ bilmeleri ve de bunları içlerine sindirmeleri için önemli bir çalışmaya muhtaçlık var Burada kritik eksikler olduğu açık ve bütün memleketler arası kontrol raporlarında bu konuya işaret ediliyor Örneğin taraf olduğumuz İstanbul Kontratı var Türkiye taraf ancak yargıçlar Kontrata hiç de uygun olmayan bir karar verebiliyor Çok daha önemli eğitim sürecine muhtaçlık var hukuk fakültelerinden başlayarak Lakin şimdiki hukuk öğrencileri mezun olsun diye bekleme lüksümüz yok Mevcut hakim savcı topluluğunun yaygın bir programla eğitilmesi milletlerarası standartlara ve yükümlülüklerimize vakıf olmaları sağlanmalı Memleketler arası normlara uygun olmayan yargı kararları hem vatandaşların hak ettikleri adaleti bulamama hislerini artırıyor hem de dünyanın size bakışını da etkiliyor
Bu en hafif tabirle berbat bir durum
Bu hiç bir devletin toplumun isteyeceği bir şey değil Bütün devletler otoriter de olsalar temelde vatandaşlarının memnuniyetini ve inancını kazanmak zorundadır Ekonomik manada memnuniyet de olmalı natürel lakin adalet düzeneği üzerinden toplumun inancını garanti eden bir sistem kesinlikle sağlanmalı İstanbul seçimlerinin sonucu ülkeye inancı biraz sağladı değil mi Toplumdaki adalet hissinin adalet arayışının büyük tesiri olduğunu düşünüyorum Üniversal pahalarla hareket eden geniş kitleler olması demokrasimizin geleceği için âlâ bir gösterge
“Anayasamız, kurumlarımızın yapıları itibariyle demokrasi var ülkemizde lakin tıkandığı yer tekrar zihniyet sorunu. Demokratik zihniyetin ne kadar yerleştiği konusunda şahsen kuşkularım oluyor…”
ANKARA YUVAM
Artık daima Ankara da mı olacaksınız
CEDAW ve GREVIO vazifelerim sırasında da daima konutum Ankara da idi Bundan sonra da değişmeyecek ODTÜ den emekli öğretim üyesiyim ancak hala doktora öğrencim var İstersem muhtaçlık olursa ders de verebilirim İleride milletlerarası ortamdaki tecrübelerimi anılarımı kaleme alabilirim Yurt içi ve dışından konferans konuşma davetleri alıyorum yaz ayları sonrasında onlarla da ilgileneceğim
Ankara nın en sevilen yanı İstanbul’a dönüşüdür derler
İstanbul u severim lakin o kelama de kızarım Ankara yuvam Büyüdüğüm yer Ankara rahat bir kenttir Kent büyüdükçe karmaşıklaştı eskisi üzere memur kenti değil Gelişti büyüdü lakin mimari açıdan dönüşümünden hiç şad değilim
En çok neresini seviyorsunuz Ankara’nın
Gaziosmanpaşa Çankaya semtlerini ve doğal ODTÜ yerleşkesini Oralarda geçti çocukluğum gençliğim çalışma ömrüm Bursa doğumluyum aslında İki yaşından beri Ankara dayım Ankaralıyım Ankara nın çok farklı periyotlarını yaşadım yaşım itibariyle Ankaralı bir aile yapısı içinde büyüdüm Babam siyasetçiydi Ankara demek siyaset demekti o devirlerde Benim hayattaki çizgimi de belirledi Siyasete girmeyi hiç düşünmedim fakat siyaset sosyoloğu oldum İnsanın yetiştiği koşullar değerli Eğitimli bir annem vardı Bayan erkek eşitliğinin olduğu bir ailede büyüdüm Eşimle de çok eşitlikçi alakam oldu
İNSAN HAKLARI Türkiye nin son 40 50 yıllık geçmişinde çok berbat yerlerde olduğu devirler geçirdik Sonraları sicilimizin daha pak olduğu işkencenin ortadan kalktığını savunduğumuz devirler yaşadık Lakin son vakitlerde tekrar insan hakları ihlalleri ile gündeme geliyoruz Türkiye nin bu insan hakları ihlalleri suçlamalarından bir an evvel kurtulması lazım
DEMOKRASİ Anayasamız kurumlarımızın yapıları itibariyle demokrasi var ülkemizde fakat tıkandığı yer yeniden zihniyet sorunu Demokratik zihniyetin ne kadar yerleştiği konusunda şahsen kuşkularım oluyor Türkiye kimi şeyleri çok kolay unutma kılıfına uydurma demokrasiyi bir çoğunluk azınlık oyunu olarak anlamaya yatkın bir ülke Halbuki demokrasi yalnızca çoğunluğun idaresi demek değil Türkiye’de seçim sonuçlarına baktığımızda sayısal olarak iktidar ve muhalefet ortasında çok büyük çoğunluk azınlık farkı yok Lakin bir kişinin bile haklarının ihlal edilmesi bir olayda bile hukukun üstünlüğünün sağlanamaması demokrasiyi yaralayan şeyler Bizim demokrasideki sorunlarımız bu yaklaşımdan kaynaklanıyor
TOPLUM Gençlere her vakit umutla baktım Gençliğe olumsuz değil olumlu beklentilerle bakmamız lazım Türkiye de sahiden çok olumlu şeyler beklememizi gerektirecek nitelikli kişilikli gençlik kısımları olduğunu da düşünüyorum Ne gençlik ne olgun yaş nüfusu Türkiye de homojen değil Her türlü dünya görüşüne sahip insan var Gençlerimizle ileride her şeyin daha düzgün olacağını düşünen insanlardanım
NAFAKAYA DAİR SON KELAM Türkiye de nitelikli çocuk bakım ve kreş hizmetlerinin olmadığını unutup bayan erkek eşitliğinin gerçek manada sağlanmadan ailede mesken işlerinin tek sorumlusunun bayanlar olduğunu doğal karşılayıp yalnızca nafaka konusunu gaye almak bayanlara karşı önemli bir haksızlık ve ayrımcılıktır Ben onun için nafaka konusunda direnilmesi gerektiğini Türkiye de devletin de genel kamuoyunun da bu mevzuya ayrımcılıkla çaba çerçevesinde ve eşitsizliği bir nebze hafifletecek bir düzenleme olarak bakması gerektiğini düşünüyorum