Kendisinden isteği üzerine Fyodor D. olarak bahsedilen denek, Rusya’nın başşehri Moskova’da yaşıyor. Uzay araştırmaları için Milletlerarası Uzay İstasyonu’na (UUİ) gönderilen kozmonotlar için geliştirilen teknolojilerin denetimden geçirildiği testlerle yolunun, bir tesadüf yapıtı kesiştiğini söylüyor. Fyodor D., katıldığı bir dizi test esnasında deneyimlediklerini, bu testlerin nerede yapıldığını ve karşılığında kendisine ne kadar ödemeler yapıldığını Sputnik’e anlattı:
Para için katıldığınız birinci test hangisiydi?
– Birinci olarak UUİ’de kullanılacak müştemilatı denemiştim. Yaptığım tek şey benimle birlikte dört beşerle bir arada, toplumdan izole bir halde bir hafta geçirmek ve UUİ’de kullanılacak ışıkları test etmekti. Akabinde yaklaşık iki ay sonra, yeni ışıkları test etmek için bir hafta daha geçirmiştik. Bu bir hafta içerisinde görme reflekslerimizin suratı ve el hareketlerimizin kabiliyeti üzere pek çok şey gözlemlendi. Bu vesileyle yeni ışıkların uzay mürettebatının performansını ne tarafta etkileyeceği test ediliyordu.
Bu iki haftalık istekli tecrübe için size ne kadar ödeme yapıldı?
– Günlük 10.000 ruble (yaklaşık 900 Türk lirası) kadar. 14 gün kaldığımı hesaba katarsak yaklaşık 140-150 bin ruble (yaklaşık 12-13 bin Türk lirası) elime geçti. Lakin bir grup detaylar da mevcuttu ve onların tamamlanması iki haftadan da uzun sürdü. Çünkü iştirakçilerin test öncesi olağan kıymetleri ile izolasyon sonrası bedellerinin karşılaştırılması deneyin temel hedefiydi. Her şeyden evvel tüm bedenimizde sıhhat taramaları yapıldı, bu da en başta ilgimi çeken şeylerden biriydi. Bunların tümü, kozmonotların uçuş öncesi ve sonrası denetimlerinin yapıldığı bir klinikte gerçekleşiyordu. Sıhhat, başvuran gönüllüler ortasında birinci ele alınan kriterdi.
‘YABANCILARLA BİRLİKTE HAYATTAN SOYUTLANMAK HERKESİN ÇARÇABUK ALTINDAN KALKAMAYACAĞI BİR DURUM’
Öyleyse, bu testlere katılmak için tümüyle sağlıklı olmak mı gerekiyor?
– Evet, külliyen sağlıklı olmak koşul. Ruhsal durumunuzun da yerli yerinde olması gerekiyor, çünkü dört yabancıyla birlikte hayattan soyutlanmak herkesin çarçabuk altından kalkamayacağı gerilimli bir durum. Bazılarının birden doruğu atabilir, ki bizim takımımızda olmasa da bu yaşanmıştı. Doğal biz de kendi içimizde birtakım uyuşmazlıklar yaşadık, lakin hiçbirini büyütmeden latife yollu tatlıya bağladık.
‘YALNIZCA DENİZALTI MÜRETTEBATI VE KOZMONOTLARIN DENEYİMLEYEBİLECEĞİ TİPTEN BİR ŞEYDİ BU’
Bu testler esnasında sakinliğinizi koruyabildiniz mi?
– Evet, pek sakin hatta ilgiliydim. Bunun günlük hayatta deneyimlenemeyecek, hayli havalı bir şey olduğunu düşünüyordum. Çünkü sadece denizaltı mürettebatı ve kozmonotların deneyimleyebileceği cinsten bir şeydi bu. Epeyce sıra dışı bir tecrübe olduğunu söyleyebilirim.
‘BAKTIM Kİ BU BAYA KEYİFLİ BİR TECRÜBE OLABİLİR, BENİM DE BOŞ VAKTİM VAR, NEDEN YAPMAYAYIM DEDİM’
Söz konusu testlerde yer almak için nasıl müracaat yapılıyor?
– Bu testlere herkes başvurabilir ve herkes de kabul edilebilir. Şahsen büsbütün talih yapıtı gitmiştim. Bir arkadaşım internet üzerinden bana ilanı göndererek ilgimi çekebileceğini söyledi, haklıydı da. O gün baktım ki bu baya keyifli bir tecrübe olabilir, benim de boş vaktim var, neden yapmayayım dedim.
‘YAPMAM GEREKEN TEK ŞEY BUYDU VE KARŞILIĞINDA 60 BİN RUBLE KAZANACAKTIM’
Başka bir testte yer aldınız mı?
– Birinci testten bir yıl kadar sonra, beni arayarak bir nefes testine katılmamı teklif ettiler. Madencilerin kullanacağı cinsten bir teneffüs aygıtı test edecektik, böylelikle kozmonotlar acil durumlarda bu aygıtı kullanabileceklerdi. Aygıt 25-30 dakika kadar kısıtlı bir mühlet zarfı için, nefes alıp veren bireyin karbondioksit solumasını önlüyordu. Ben de bu aygıtı 30 dakika boyunca kullanacak ve sırf nefes alıp verecektim. Yapmam gereken tek şey buydu ve karşılığında 60 bin ruble (yaklaşık 5500 Türk lirası) kazanacaktım. Bir gün deneyin kendisi, bir gün de temel kıymetlendirme testleri sürdü. Bunun yanında sıhhat testleri için de iki gün harcadık.
Bu testler sonucu rastgele bir fizikî değişime maruz kaldınız mı?
– Temel kıymetlendirme testleri esnasında saf oksijen tüpüne bağlanarak, yarım saat boyunca solumuştum. Epeyce komik bir histi. Kan kıymetlerimiz her an ölçülüyor, beş dakikada bir parmak izimiz alınıyordu. Saf oksijen solumanın kan bedellerim üzerinde yarattığı kimyasal değişimi gözlemlemek ise en hoşuma gitmeyen durum olmuştu.
‘TEST SONUNDA PARMAK UÇLARIMDA KAN ALINACAK YER KALMAMIŞTI’
Kaç kere kan verdiniz?
– Net olarak hatırlamıyorum, tahminen her dakika başı. Her parmağımdan başka bir kanal açmışlardı, o denli ki test sonunda parmak uçlarımda kan alınacak yer kalmamıştı. En az on sefer kan alındı diyebilirim, lakin otuzu geçmez. Kılcal damarlarımdaki kan deveranı ve alyuvarların hareket suratı mikroskop türevi bir aletle an be an gözlemleniyordu. Tırnakların altında epey ince damarlar yer alıyormuş, lazer vesilesiyle bunların da daha görünür hale gelmesini sağladılar. Alyuvarlar tamı tamına damarın genişliğinde, art geriye dizilmiş haldelerdi. Bu da onların suratlarını ve sayılarını gözlemlemeye imkan sağlıyordu.
‘İNSANIN KENDİ NEFESİYLE OTUZ DAKİKA GEÇİREBİLME FİKRİ NİTEKİM HARİKA’
Testler esnasında kendinizi nasıl hissettiniz?
– Temel kıymetlendirme testleri esnasında epeyce güzeldim, lakin daha ileriye gitgide çok zorlandığım bir an oldu. O denli ki sonlara hakikat karbondioksit soluduğumu hissetmeye başladım. Son 90 saniye epey zorlayıcıydı, lakin sonuna kadar dayanacağımı söyledim. Boncuk boncuk terlemiştim, gereğince hava olmadığını hissettim. Tam olarak kaç dakika boyunca kaldığımı hatırlamıyorum, lakin son dakikalar epeyce zorlayıcıydı. Fakat deneyin kendisini epeyce farklı buldum, insanın kendi nefesiyle otuz dakika geçirebilme fikri sahiden olağanüstü.
Deneyin başarılı olup olmadığına nasıl karar veriliyordu?
– Her test için istatistiksel bilgiler toplanıyordu. Testin başarılı kabul edilmesi için 20-25 kadar iştirakçi olmalıydı. Ortalama pahalar incelemeye alındığında gerekli oran sağlanmışsa, aygıtın kullanımına başlanabiliyordu.
‘YERÇEKİMSİZ ORTAMDA YÜK KAVRAMI DEVREDEN ÇIKTIĞINDA OMURLARARASI ARALIK GENİŞLER VE BU SEBEPLE KİMİ KOZMONOTLARIN UZUNLUĞU UZAR’
Başka hangi testlerde yer aldınız?
– Yer aldığım üçüncü deneyde inceltici giysileri test etmiştik. Uçuş esnasında kozmonotların omuzgalarının gerilmesini önlemek üzere tasarlanmış bir cins korse üzereydi. Yerçekimsiz ortamda tartı kavramı devreden çıktığında omurlararası mesafe genişler ve bu sebeple kimi kozmonotların uzunluğu 5 santimetreye kadar uzayabilirdi. Hayatım boyunca birinci kez 180 cm’den daha uzun boyluyum. Beş günde üç santim uzunluk attım. Olağanda 178 cm olan boyum, testten sonra ölçüldüğümde 181 cm’di.
‘BEŞ GÜN BİR TÜPÜN İÇİNDE KALDIM, YANIMDA BİRKAÇ KİTAP DA VARDI, LAKİN SAĞINIZA YA DA SOLUNUZA DÖNMEKTEN ÖBÜR YAPABİLECEĞİNİZ PEK BİR ŞEY YOKTU’
Bunun rastgele bir ziyanı var mı?
– Bu cins kısa müddetli değişimlerin insan bedenine pek de bir ziyanı yok lakin bu durum daima olarak devam ettiğinde, örneğin bir kozmonot aylar boyunca uzay yörüngesinde kaldığında, geri döndürülemez sonuçlar doğurabiliyor. Bu sebeple de uzayda oldukları vakit, insan omurgası üzerinde yer çekimi tesiri yaratması için tasarlanmış bu kıyafetleri giyiyorlar. Bu deney için on kişilik iki küme oluşturulmuştu. Her birimiz ‘kuru yüzdürme’ formunda isimlendirilen insan bedeni sıcaklığına yakın tüplere geçtik. Bedenimiz ve su ortasında ince bir silikon katmanı yer alıyordu. Bu sebeple gerçek manada suyun içinde değildik. Öteki grup korselerini giymeden yatarken, bizler akşam olduğunda korselerimizi giydik. Bu vesileyle uzmanlar korsenin tesirine dair farklılıkları gözlemleyebileceklerdi. Tıpkı vakitte kılcal damarlarımızdaki kan deveranı ve bunun uzuvlarımıza olan etkisi kan testleriyle gün be gün gözlemleniyordu. Kelam konusu tüpün içerisinde 5 gün kaldım, fakat yanımda birkaç kitap da vardı. Tüplerin içinde asgarî düzeyde de olsa hareket etmek mümkün. Lakin sağınıza ya da solunuza dönmekten diğer yapabileceğiniz pek bir şey yok.
‘BEŞ GÜNÜN AKABİNDE TUVALETE GİTTİĞİMDE, HAYATIM BOYUNCA KARŞILAŞMADIĞIM ANLATILMASI GÜÇ BİR GÖRÜNTÜYE ŞAHİT OLDUM’
Testler esnasında ne yediniz?
– Günde üç öğün tabldot geliyordu, rahat etmemiz için altımıza birer minder de vermişlerdi. Gaz salınımını en aza indirgemek hedefiyle besinlerin karbonhidrat bedeli hayli düşük tutuluyordu. Tuvalet gereksinimimizi ufak kaplar aracılığıyla gideriyorduk, lakin pek de iç açıcı bir metot olmadığından bundan mümkün mertebe kaçınıyordum. Tüm gün boyunca sırt üstü bir konumda yattığınızda bağırsaklarınız olağandan biraz farklı çalışıyor. Lakin beş günün akabinde tuvalete gittiğimde, hayatım boyunca karşılaşmadığım anlatılması güç bir görünüme şahit oldum.
‘YATAY BİR DURUMDA DURMAK HAYLİ ZORLAYICIYDI. BİLHASSA DE YATAR DURUMDA DUŞ ALMAK…’
Her akşam tüplerden çıkartılıp yataklara geçiyorduk, fakat yatay bir konumda durmak epey zorlayıcıydı. Bilhassa de yatar durumda duş almak… Lakin tüpe geri döndüğümüzde pak olmak epey işimize yarıyordu. Birinci iki saat boyunca, adeta huşu dolmuştum. Geri kalan hayatımı o tüpün içinde geçirebilirmişim üzere dahi gelmişti. Lakin güler ilerledikçe işler zorlaştı, çünkü beş günü hiç kıpırdamadan yatarak geçirmek epey zordu.
Peki bu test sonucunda ne kadar bir ödeme elde ettiniz?
– Tümü için yaklaşık 70.000 ruble (yaklaşık 6300 Türk lirası) kazandım.
‘ARTILARINI VE EKSİLERİNİ KARŞILAŞTIRDIĞIMDA BUNA DEĞMEYECEĞİNDE KARAR KILDIM’
İnsanın bu testlere katılarak hayatını idame etmesi mümkün mü?
– Diğer testlere de davet edildiğim oldu, fakat reddettim. Örneğin deneylerin birinde izole bir ortamda beş gün boyunca sadece nitrojen solunacaktı. Bunun yanında basınç da 120 metre derinliğe uyarlanmıştı. Bu deneyin iştirakçilerine 180.000 ruble (yaklaşık 16.300 Türk lirası) teklif ediliyordu, lakin artılarını ve eksilerini karşılaştırdığımda buna değmeyeceğinde karar kıldım. Bunun yanında 21 günlük bir tüp tecrübesine daha davet edilmiştim, onun ödemesi de epey güzeldi. Fakat insan hayatından 21 günün hiçbir meblağ ile satın alınamayacağında karar kıldım. Bana kalırsa bu konuda herkesin bir hududu var, bu nedenle bu deneyleri tertipli bir gelir aracı olarak görmek yanlış olur, çünkü insan kafayı sıyırır. Lakin baş dağıtmak ya da eğlenmek için yapılacaksa, eşsiz bir tecrübe olduğunu söylemem gerekir. Lakin her şeyden evvel bu deneylere hazır olduğunuzdan emin olmanızı öneririm.
